VƯƠNG TRÍ NHÀN: 2008

NGUỒN CẢM HỨNG CHO NĂM MỚI

Sài Gòn, 11-02-2007
Cách đây khoảng hai tuần, tôi được chị Khanh "mật báo": Báo Tuổi Trẻ số Xuân có một bài viết của Vương Trí Nhàn, có nhắc đến em đó.
Dĩ nhiên là tôi lật đật đi mua tờ Tuổi Trẻ số "Suân" liền, và cảm thấy vừa vui vừa... mắc cỡ vì được khen dữ quá. Như vầy nè:
"Trường hợp về Ngô Thị Giáng Uyên sau đây, tôi không quen nhưng có mấy chi tiết trong một bài báo viết về cô tôi cứ nhớ mãi. Cô học giỏi và tự tin trong giao thiệp, học xong đã tìm được việc ở Anh song vẫn quyết định về nước mở công ty. Khi thấy thời điểm chưa chín muồi cho việc này, cô đi làm cho một công ty nước ngoài...
... Cô không thích gọi mình là thế hệ 8x hoặc @. Cô nhìn những người đi trước với ý nghĩ nhiều người trong họ cũng rất giỏi, chẳng qua không có điều kiện nên không "nổi" như lớp trẻ hiện nay".
v.v...
Trên đây chỉ là một trích đoạn ngắn, tôi làm biếng gõ máy tính quá, bạn chịu khó kiếm tờ Tuổi Trẻ "Suân" nhé. Bài này ở trang 5.

Tôi thật sự cảm thấy bài viết này của ông trên báo Xuân đã cho tôi một nguồn cảm hứng cho những việc sẽ làm trong năm tới. Từ trước tới giờ, tuy đã đạt được một số thành công nhất định nhưng tôi vẫn thấy mình hơi "lôm côm". Hôm nay, đọc những lời khen của một người đi trước dành cho, tôi tự thấy mình cần phải cố gắng thêm nhiều nữa để xứng đáng với mong mỏi của mọi người, và cũng để xứng đáng với chính mình nữa chứ. Tôi nói thiệt đó, không phải "hô khẩu hiệu" đâu.
Còn bạn, bạn có dự định gì trong năm mới chưa?

K / gửi ông Vương Trí Nhàn

Bài ông cho đăng tải trên HỘI NGỘ VĂN CHƯƠNG blog (19-10-2008) , với đầu đề Cần ý thức về sự thiêng liêng của hai chữ "con người", đoạn cuối lời mở đầu nói : SVVN xin trân trọng giới thiệu và mong nhận được nhiều ý kiến thảo luận . Cho nên tôi viết bài tranh luận với ông , phát trên trang blog lekhasy lúc 19h41 ngày 06-11-2008 và tiếp bài thứ hai phát lúc 09h45 ngày 07-11-2008 . Như thế là việc làm của tôi chính đáng , không phải chọc ngoáy. Nhưng sau đó có kẻ giấu tên (ghi là Một bạn đọc) , giấu địa chỉ , gửi vào mảng "góp ý" trên trang blog của tôi, nói: Vương Trí Nhàn vì bận rộn nên quẩn, còn Lê Khả Sỹ là lý cùn. Điều đó không sao , vì ý kiến nhận xét của mỗi người mỗi khác, chứ tôi không giải trình, vì sẽ có đông đảo người đọc bài viết của tôi và thẩm định có "cùn" hay không.. Nhưng đáng tiếc là sau đó lại 4 lần gửi tiếp bằng những lời nói bậy bạ , tục tĩu đối với một số bài của tôi viết về đề tài khác - cả thơ trữ tình riêng tư của tôi , cũng với cách giấu tên thật , giấu địa chỉ . Tỏ rõ thiếu văn hóa , là hạng tiểu nhân có đẳng cấp cao hơn tiểu nhân ông đã nêu trong bài viết nói trên !

Tôi cho rằng , kiểu viết trả thù hèn hạ như thế chẳng giúp gì được ông và ngược lại. Cách phản ứng này có thể : Một là , kẻ bênh vực cho ông ; hai là , kẻ được ông sử dụng để che chắn bằng "đòn đầu gấu trên văn đàn" ; ba là , kẻ có ý đồ xấu đối với ông , cố tình "đổ dầu vào lửa" trêu tức tôi để tôi càng tranh luận gay gắt với ông , thậm chí coi ông là người thiếu văn hóa.

Xin thông báo để ông biết : Sự phản ứng hèn nhát trên , ngoại trừ nó xuất phát từ ý đồ thứ ba mà tôi biết chắc chắn , thì tôi bỏ qua , coi như tranh luận với ông chỉ dừng lại đó là đủ. Nhưng nếu không như thế (tức là nó xuất phát từ ý đồ thứ nhất và thứ hai) và cứ lải nhải tiếp , thì hai bài viết của tôi trao đổi với ông , không chỉ dừng lại đó , mà tôi tiếp tục dẫn luận cho hết cả mười hai đoạn ông nhấn mạnh trong bài viết để khinh bỉ , thóa mạ , chê bôi , gán tội cho nông dân , cho nông thôn, cho xã hội , cho dân tộc. Nó được trình bày trong 6 tiểu mục, trên khoảng 80 trang sách 13 x 18 cm , với số lượng 300 cuốn , sẽ đến tận tay bạn đọc để họ trao đổi với ông.

Do đó, tôi đề nghị ông: Bàn với kẻ muốn chọc ngoáy tôi để bênh vực ông, hãy thay đổi cách chơi cho đứng đắn , viết bài (kể cả đăng báo) tranh luận có đầu có đuôi , bằng lý lẽ , bằng học thuật , bằng tình đời nghĩa thế. Tôi vui vẻ trao đổi , đàm luận , coi đó là chuyện bình thường trong đời sống văn học. Như thế sẽ thực sự có ích cho ông , cho chúng ta. Chứ mà chơi trò trẻ con thì sự giúp đỡ ấy đối với ông chẳng khác chi trong truyện Kiều Nguyễn Du có câu Yêu nhau mà lại bằng mười phụ nhau !

Xin ông nhớ cho: Lê Khả Sỹ đã nói là làm, đã làm là quyết làm bằng được, đủ sức làm, không phải "đánh đòn gió" đâu ông Vương trí Nhàn ạ !

Kính chào ông

Bây giờ tôi mới được sống!

Trò chuyện với chúng tôi về chuyên đề Toilet - Nhà nghiên cứu Văn hóa Vương Trí Nhàn phát biểu: Đại tiểu tiện là sự giải thoát, là niềm vui của con người, và nếu giải quyết nó một cách thông minh, không gây khó chịu, không phải là làm cho xong mà tận hưởng được nó, thì không những nó làm cho mình khỏe thêm mà còn làm cho mình ham sống và yêu cuộc sống hơn.

Được biết trong những vấn đề được ông quan tâm, khi nghiên cứu văn hoá, có cả câu chuyện toilet. Xin ông cho biết lý do gì mà ông lại có sự chú ý tới nó như vậy?

Tôi thấy ở Việt Nam cứ nói đến văn hóa thì nghĩ đến những chuyện cao xa trừu tượng, hoặc hoa lá cành cờ đèn kèn trống. Trong khi đó phong cách sống của mỗi cộng đồng, bao gồm suy nghĩ, ăn ở, đi lại... tất cả những cái đó đều là văn hóa.

Một nhà nghiên cứu Trung Quốc là ông Kim Văn Học (Kim Wen Xue) đang dạy đại học ở Nhật có viết sách so sánh văn hóa Trung Hoa - Hàn Quốc và Nhật Bản, từng nói tới cả cách sử dụng toilet và cách trang trí phòng tắm của mỗi nước.

Bản thân tôi, khi đọc sách và đi du lịch ở nước ngoài thường quan sát xem các hiện tượng như nước thải rác đã được người ta giải quyết ra sao. Sự chú ý tới toilet là nằm trong cái mạch đó.

Trong cuốn sách nói trên (đã được dịch ra tiếng Việt), Kim Wen Xue cho biết toilet của Hàn Quốc là phòng hóa trang, vào đó đọc sách và suy nghĩ; còn ở Nhật, chỉ riêng hương liệu và nước thơm cao cấp dùng trong toilet cũng đã có mấy chục loại.

Một nhà văn hóa Trung Quốc đã nói:“Tư thế và cái mông là thước đo quan trọng có thể đánh giá được mức độ thành thực của một loại văn hóa sánh với lễ tiết của dân tộc”. Một nhà văn khác đã miêu tả dáng vẻ trong nhà xí là: “Chân đạp hai hòn gạch, du nhàn ngắm nam sơn”.

Thế còn ở Việt Nam, theo ông đánh giá tình hình ra sao?

Hãy bắt đầu bằng ngôn ngữ. Ai đã đi Trung Quốc đều biết, ngoài chữ W.C, bên ấy họ thường gọi nhà vệ sinh là “ce suo” tức xí sở, hoặc “xỉ shou jian” tức nơi rửa tay.

Còn ở ta, người mình thậm chí không có cái tên nào để gọi cái nơi ấy cả. Cái chữ “xí” là do ta mượn của họ. Có vẻ như người Việt rất coi thường chuyện này, ai cũng phải làm, nhưng không ai muốn nói tới.

Nó nằm trong một căn bệnh lớn hơn là bệnh cẩu thả, sống thế nào cũng xong. Bạn có nhớ câu: “Thứ nhất quận công, thứ nhì ỉa đồng”? Người mình thích xả chất thải ra tự nhiên chung quanh một cách vô tội vạ như vậy, coi đó mới là khôn, là biết sống.

Bừa bãi là một cách để chứng tỏ mình hơn người và mình bất cần đời. Nên nhớ thời xưa, trong ngôi nhà của người Việt mình, các phòng không có sự ngăn cách, mỗi cá nhân không có khoảng không riêng.

Điều này đánh dấu trình độ sống đơn giản, con người chưa tách khỏi nhau mà còn sống lẫn với nhau. Theo tôi quan sát, xu thế sống bày đàn thế này còn có mặt cả trong đời sống hiện đại.

Toilet xưa trong ký ức của ông là gì? Nó có quá… kinh khủng, hay mang chút vui buồn gì không?

Tôi sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, nhưng Hà Nội trước năm 1954 là Hà Nội của chiến tranh, chỉ toàn dân ngụ cư chạy loạn. Hồi ấy dân ở rộng lắm, nhà tôi ở Thụy Khuê, một vùng ngoại ô với ba gian nhà lá trên một khoảnh đất đi thuê rộng tới gần 200 m2. Nhưng tôi nhớ rằng lúc đầu nhà tôi cũng không có nhà vệ sinh.

Mỗi khi có nhu cầu, là ra một bãi hoang phía đường Hoàng Hoa Thám. Vài năm sau, người ta xây lên ở đó một dãy nhà vệ sinh công cộng để lấy phân, nhưng chỉ là mấy tấm phên che tạm bợ.

Hà Nội hồi xưa có ông Năm Diệm chuyên làm thầu nhà xí, quản lý đội đổ thùng. Phần lớn các nhà khu phố cổ đều có người đến đổ thùng, còn các xóm ngoại ô như Thụy Khuê thì có dân Cổ Nhuế quản.

Dụng cụ nghề nghiệp của họ là đôi quang gánh và một cái gáo nhỏ làm bằng thiếc, tròn như cái nón lật ngược. Lúc này nhiều gia đình đã có hố xí riêng làm ngay cạnh nhà, nhưng rất sơ sài, không phải tự hoại. Cứ độ vài hôm là có các bà Cổ Nhuế xuống lấy, mà lúc nào xuống lấy thì bẩn lắm.

Xin kể thêm một chi tiết về cuộc sống của Hà Nội trước năm 1954, ở phố Hàng Buồm. Thời ấy Hoa Kiều nhiều lắm và họ sống trong những ngôi nhà cũ chật chội đến mức không có cả nhà vệ sinh. Nhiều khi tiếp khách, họ ngồi ngay trên cái bô vừa chuyện trò vừa đi giải, đi đại tiện, một cách tự nhiên. Xong việc họ đẩy cái bô vào gầm giường.

Vâng, trong quá khứ câu chuyện đi toilet thật là vừa bi vừa hài, nhưng xin hỏi ông, thời của công nghệ, hẳn chuyện toilet phải tiến bộ lắm rồi?

Có nhiều nhà Việt Nam mới xây, có nhà, diện tích ở thì rộng, mà khu vệ sinh thì chật. Có vẻ như nó hoàn toàn không được chú trọng, chỉ cốt là có, và chi phí càng ít càng tốt.

Nhưng mọi chuyện sẽ biến đổi dần dần. Có lần tôi nghe đứa cháu nói: “Cậu ơi, công trình phụ bây giờ là công trình chính đấy ạ” thì tôi à lên rằng, giờ đây, người ta đã biết sống rồi!

Chừng nào ở nông thôn cũng như Hà Nội có những nhà vệ sinh hiện đại, tốt, và người Việt Nam biết tận hưởng niềm vui trong khi đi giải quyết chất thải, thì khi đó là Việt Nam chúng ta đã trưởng thành.

Một vài nhận xét của ông khi chúng ta thử nhìn rộng ra cả xã hội, nhất là nơi công cộng?

Chuyện này thì khó khăn thật. Tôi đã thường cố gạt đi mà đôi lúc vẫn không tránh khỏi cảm tưởng Hà Nội chưa bao giờ nhếch nhác như bây giờ. Thực tế, từ cái nghèo mà người ta bẩn, có điều sau đó, khi đã giàu lên, người ta vẫn không để ý đúng mức tới sự vệ sinh.

Không kể chuyện rác chuyện cống rãnh, ngay chuyện đại tiểu tiện, so với những năm chiến tranh, chẳng những không khá lên được bao nhiêu, mà có nhiều mặt còn tệ hại đi. Có bao giờ chúng ta thử đếm xem tỷ lệ nhà xí công cộng so với mật độ dân ở Hà Nội ra sao?

Có lẽ trên thế giới này không có thành phố nào lại ít nhà vệ sinh công cộng như Hà Nội. Mọi người toàn giải quyết ở gốc cây, góc tối. Đói kém lâu ngày, ta đâm ra coi thường vệ sinh. Rồi khi biết ra thì lại bài bậy, thậm chí lại lý tưởng hóa nó, coi nó là đặc trưng là bản sắc, không ngồi ăn bên cống rãnh không phải là người Hà Nội (!).

Cách sống cũng như cách nghĩ ấy chỉ chứng tỏ Hà Nội còn là một thành phố kiểu trung đại. Và nếu biết rằng, mỗi ngày có khoảng 500 ngàn người các tỉnh lân cận, từ bà bán rau đến anh xe ôm, anh thợ nề, máy cô quang gánh ngồi đầu phố đến chợ người – tất cả đổ về Hà Nội, quần thảo Hà Nội.

Phần lớn Hà Nội được xây dựng bằng thợ từ nông thôn lên, các cửa hàng ăn Hà Nội được phục vụ bằng những ô-sin tỉnh lẻ, thì chúng ta hiểu rằng mọi chuyện không thể khác được.

Quay trở lại từng gia đình: phải chăng nhìn vào toilet, có thể liên tưởng phần nào đến mức sống của gia đình đó ?

Vâng, xã hội ngày càng thêm những người giàu lên. Tôi muốn nhấn mạnh giàu trên hai phương diện: cả tiền bạc vật chất tiện nghi, và cả đời sống tinh thần. Tức là không phải cứ sắm đồ thật nhiều, thật sang, mới là sành điệu, là giàu.

Tôi có nghe người nước ngoài nói dân Việt Nam tiêu tiền ác lắm, các loại toilet mới nhất, bao tiền họ cũng mua. Nhưng có một điều cần suy nghĩ: nó không đồng bộ, nó khập khiễng.

Khi mua, người ta không tự hỏi nó đã phù hợp với gia đình mình chưa, và cái quan trọng nhất là cách sử dụng các thiết bị đó ra sao để nó trở thành một nhân tố thực sự mới mẻ. Đã là văn hóa sống thì không phải ngày một ngày hai là đạt được ngay!

Vậy đâu là dấu hiệu của trình độ mà ông nghĩ là chúng ta phải tiến tới?

Nếu con người chỉ biết sống trong đám đông ồn ào và lẫn mình đi thì chưa phải là con người văn hóa. Tôi muốn nhấn mạnh tới con người có cuộc sống riêng, con người đơn độc. Sở dĩ thời nay người ta đọc sách ít vì người ta không có nhu cầu đó. Và nhu cầu đơn độc này cũng liên quan đến văn hóa toilet.

Chỉ có thể bảo niềm vui sướng đã đến với con người trong phòng toilet khi mỗi cá nhân, đồng thời với việc giải quyết một trong tứ khoái đó, có dịp nghĩ về mình, mình là gì, mình đang ở chỗ nào, mình sống như thế nào. Những lúc đơn độc đó mang lại cho chúng ta một niềm sung sướng cao cả thanh khiết.

Còn ông, ông thích một không gian toilet thế nào?

Tôi biết hiện nay có nhiều người sùng bái tiện nghi, sau khi săn tìm được của lạ, của độc, nhiều tiền, thấy mình đã ghê gớm lắm. Đó phần nhiều cũng chỉ là hạng giàu sổi, tôi chả ghen tị với họ làm gì.

Tôi đang sở hữu một không gian toilet đơn giản, hợp với mức sống của tôi. Tôi sống với nó một cách tự nhiên, vào ra không thấy bị cách bức, ngần ngại. Ở đó, tôi không làm phiền ai mà cũng không tự làm phiền mình.

Đang làm việc dở có khi tôi cầm cả cuốn sách theo vào đó mà tiếp tục đọc. Trên sáu mươi tức tuổi đã già, nhưng tôi nghĩ, ở phương diện này, bây giờ mình mới được sống!

Xin cảm ơn ông!

Lan Anh(09/10/2007)DEP online

sống khác đi khó lắm

Là nhà phê bình, ông thấy văn học của chúng ta hiện nay có vai trò gì trong cuộc sống?
Văn học có lỗi. Văn học chưa trở thành bè bạn, chưa giúp cho con người sống tốt hơn.
Cụ thể là lỗi gì?
Tôi kêu A, cậu kêu A; ông này kêu A ông kia đều A; chúng ta kêu A A A A A... Mỗi người tự phát cất lên tiếng nói của mình. Ai cũng viết được văn thơ. Nhưng không phải là thứ văn chương với tư cách là tiếng nói tự nhận thức của xã hội. Không dành cho tôi, không dành cho cậu, mà chỉ dành cho chính nhà sáng tác trong phút cao hứng nào đó...
Nhưng ông vẫn viết đều đều?

Tôi tha thiết mong sao tiếng nói của mình có thể cần thiết cho một số người nào đó. Nhưng không phải bao giờ cũng làm được như ý muốn. Những lúc biết mình không cần cho ai, tôi rất buồn.
Ông vượt qua hạn chế ấy bằng cách nào?
Tự học thêm để hiểu mình và hiểu chung quanh.
Ông có thấy mình là người thành đạt?
Xét theo tiêu chuẩn thông thường thì không. Nhưng tôi bằng lòng với với quãng đời đã qua của mình. Trong chừng mực nào đó, tôi có làm đuợc một ít việc tôi muốn.
Ông có cho rằng mình có một tuổi trẻ tươi đẹp?
Không. Hồi trẻ tôi sống khó khăn lắm. Đơn độc. Cứng nhắc. Lúc tự kiêu lúc tự ti. Nói chung là không tìm thấy mình.
Ông có bắt gặp điều đó ở lớp trẻ hiện nay?
Có, có. Một số người tuổi tôi hay ghen với những may mắn của lớp trẻ bây giờ. Tôi thì thấy họ vẫn có những điểm đáng thương... Họ cũng cô đơn và mất tự do.
Mất tự do, thực sự điều này hơi khó hiểu...
Con người bây giờ bị bao nhiêu thứ lôi kéo. Lúc nào cũng không đủ thời gian để hưởng thụ cuộc sống. Như khi ra chợ, có quá nhiều hàng hoá để lựa chọn. Đây là cách nói của một thanh niên: "Lúc nào cũng có vài chục nhãn hiệu áo sơ mi. Mỗi nhãn hiệu có gần mười chất liệu. Mỗi chất liệu có hai chục màu. Mỗi màu có mười cỡ, mỗi cỡ có ba chục kiểu. Không chọn thì tiếc, sợ không mua được cái khá nhất". Tôi cũng thấy như anh bạn trẻ ấy, chỉ nói thêm cái sự nhiều đó tạo nên lệ thuộc. Và người ta không đủ bình tâm để nghĩ về những điều nghiêm chỉnh nhất của đời sống.
Chung quanh sự mất tự do, còn gì nữa không, thưa ông?
Còn. Đó là quan niệm tự do nhăng cuội. Ăn nói lung tung, muốn yêu thì yêu, muốn chơi thì chơi, muốn làm gì thì làm, và ngộ nhận rằng thế là đã độc lập quyết định...
Nhưng dám "là mình" là một trong những quyền cơ bản của tuổi trẻ?
Đúng. Nhưng tôi muốn nhắc lại tự do nói ở đây không đồng nghĩa với bừa bãi tuỳ tiện. Mà là thứ tự do chân chính, tự do của kẻ hiểu mình hiểu đời và tìm được thứ quyết định tối ưu hoàn cảnh cho phép. Trong khi giữ được sự thanh thản bởi biết rằng cuộc đời bao giờ cũng phải chịu những hạn chế, thì vẫn nỗ lực tác động tới đời sống, và tin ở sự cần thiết của mình trên đời. Thứ tự do bên trong ấy, không ai cho được. Nên người ta vẫn nói sử dụng quyền tự do là một chuyện khó.
Khi xưa ai cấm duyên bà. Bây giờ, bà già bà cấm duyên tôi. Chẳng nhẽ ngày trẻ ông không có cái khoái cảm được làm khác với sự chỉ dẫn của lớp người đi trước?
Có. Nhưng tôi không cho rằng bất cứ cái gì làm khác với những người đi trước cũng là đúng là hay. Điều quan trọng hơn là làm được những điều mới mẻ thực sự.
Ông hiểu thế nào về những sai lầm trong một đời người?
Có những sai lầm thuộc về phương hướng mà nếu mắc phải thì coi như hỏng luôn. Tuy nhiên phổ biến hơn là những sai lầm lặt vặt. Một thứ bệnh sởi. Dễ bị lây lắm. Đó cũng là một đặc điểm của cuộc sống hiện đại.
Vâng, hiện đại. Ông có biết rằng lớp trẻ hiện nay thích cái từ hiện đại ấy lắm?
Biết chứ. Và tôi cũng biết các bạn trẻ bây giờ thường chỉ nhìn thấy ở những người già cái phần cổ lỗ. Tôi không hoàn toàn phản đối. Một thời gian dài ở ta chiến tranh chi phối tất cả. Trong khi ấy cuộc sống phát triển rất xa. Chúng ta loay hoay trong tình trạng lạc hậu. Vì thế không chỉ các bạn mà bất cứ ai còn tỉnh táo và tự trọng đều muốn vươn tới một cách sống cách nghĩ khác, muốn trở nên hiện đại như chúng ta đang nói.
Sao khi bàn về nó ông lại có vẻ băn khoăn?
Vì hiện đại là một cái gì khó nắm bắt. Ví dụ nhiều người cứ tưởng hiện đại là văn minh công nghiệp, là xa đời sống thiên nhiên. Nhưng ở châu Âu bây giờ người ta lại thích quay trở lại với tự nhiên. Ta chưa đuổi kịp họ thì họ đã khác rồi.
Nói cho thật gọn, cuối cùng thì hiện đại là gì?
Là cái cách người ta nhìn nhận cuộc sống, ngày càng gần đúng với bản chất của đời sống. Nhờ thế con người cảm thấy được tự do hơn mà mọi tiềm năng cũng được khai thác triệt để hơn.
Thế thì ăn mặc theo mốt, dùng điện thoại di động, nhuộm tóc... của lớp trẻ chẳng phải là đổi mới theo hướng hiện đại đó sao?
Tôi không phản đối, nhưng muốn sau đó cac bạn nắm được cái gì là cốt lõi của quan niệm hiện đại. Nhiều người đi xe máy song vẫn mang tâm lý của một anh đi xe đạp. Như thế đâu đã phải là theo kịp cái mới.
Liệu ông có thể sơ bộ nêu sự khác nhau giữa tư duy cũ và tư duy mới, là điều kiện cần thiết để có cái hiện đại mà ông mong mỏi.
Các cụ nói ở hiền gặp lành. Đúng, nhưng chưa đủ. Tư duy hiện đại là, ở hiền có thể gặp lành mà cũng có thể không gặp lành. Một nguyên nhân có thể mang lại nhiều kết quả trong khi có nhiều nguyên nhân khác nhau lại tạo nên cùng một hiệu quả duy nhất. Cách nhìn như thế mềm mại hơn, uyển chuyển hơn cách nhìn cũ, nó giúp chúng ta mạnh dạn đi vào đời sống và sẽ giải phóng ở mỗi người những sức lực chưa ai lường hết.
Những tệ nạn xã hội, hay những trò quậy phá của lớp trẻ là do đâu?
Cô đơn vì thiếu hiểu biết. Phải làm ồn lên một chút để khẳng định mình.
Ông có sợ lớp trẻ sẽ làm một điều gì đó không đúng, không hay, như đôi khi các bậc cha chú vẫn lo?
Không. Cái tôi lo là họ không theo kịp thời đại.
Ông có thể nói rõ hơn điều này.
Nói kinh doanh để kiếm tiền thì không sai. Nhưng chỉ để kiếm tiền không thôi thì loại không đủ. Mục đích của doanh nhân cao hơn thế, là khám phá. là chinh phục, là giải phóng những tiềm năng. Phải đặt ra mục đích như vậy anh mới đi xa được. Tại sao các nhà khoa học dám bỏ cả đời để nghiên cứu một hiện tượng nào đó? Tại sao những doanh nhân bỏ cả đời để đưa sản phẩm của mình ra với thế giới? Đó là thái độ tích cực với cuộc sống.
Ông có sống được theo quan điểm hiện đại mà ông nghĩ?
Không. Tôi thuộc về thế hệ cũ. Trong chiến tranh, chúng tôi phải nhặt từng tờ giấy một mặt để viết. Que diêm phải tách đổi để dùng được hai lần. Không ai bảo là cần học ngoại ngữ, mà có biết ngoại ngữ cũng không có sách để đọc... Thành thử giờ đây trước một cuộc sống nhiều thay đổi, vẫn cứ luôn luôn phải cố. Chúng tôi đã nhận ra sự yếu kém của thế hệ mình. Tôi chỉ phấn đấu để có được một cách nghĩ thông thoáng đủ sức lý giải các vấn đề của con người hiện đại.
Điều gì quan trọng nhất trong cuộc sống, theo ông?
Trình độ sống. Tôi ngờ nhiều người chúng ta thuộc loại sức sống rất cao nhưng trình độ sống thì chưa chắc.
Cũng có thể người trẻ sẽ tiếp thu thêm những gì mình còn thiếu từ các nền văn hoá khác nhau...
Không dễ đâu. Hãy nhìn vào một số người Việt đang sống ở nước ngoài. Họ vẫn có đủ những thói xấu như khi đang còn trong nước.
Ông có vẻ bi quan thì phải?
Xin phép quay lại chuyện văn học. Sau giải phóng, một thế hệ các nhà văn từ chiến trường trở về đầy háo hức, nghĩ sẽ làm những điều gì đó thật... ra hồn. Thế mà cho đến nay, thử hỏi có được mấy người thực hiện cái ao ước mình đã tự đặt ra. Một số trong chiến tranh có đóng góp, nhưng sau đó hình như sức lực đã cạn kiệt, chỉ còn là cái miếu thờ.
Hoặc như nhìn vào một số cây bút trẻ hiện nay. Họ muốn thay đổi, nhưng những thành tựu của họ chưa chín, chưa đủ sức thuyết phục. Tôi xin nhắc lại, sống khác đi khó lắm!
Với các sinh viên ông có thể nói với họ?
Cách tốt nhất để thế hệ đi sau tỏ lòng biết ơn với những người đi trước là tìm cách vượt lên trên họ. Lúc này tôi vẫn nghĩ thế.

Hỏi thẳng trả lời thật với nhà phê bình Vương Trí Nhàn

Ông đã đọc tôn chỉ của chuyên mục HTTLT chưa? ý ông thế nào?
Tôi tán thành. Tiếp cận từ góc độ suồng sã cuộc sống sẽ vui hơn, dễ gần nhau hơn.

Kể từ sau "Những kiếp hoa dại" không thấy ông in gì?
In bây giờ dễ quá, là thời đại của đua nhau số lượng, tôi thử đi ngược dòng xem sao. tôi cho rằng đời người viết chỉ có một vài cuốn sách còn lại, đã quí. Ông Duy Khán cả đời thơ là vớ vẩn, còn lại là tập văn xuôi Tuổi thơ im lặng.

Vậy theo ông, ở mảng sách phê bình, người ta in nhiều như thế để làm gì?
Để vào hội. Vào hội rồi thì dễ dự giải thưởng Hội Nhà văn.

Cảm giác tức thời của ông khi biết tin "Những kiếp hoa dại" không được giải?
Có hơi buồn. Nhưng ngay sau đó thì được an ủi: Được giải thưởng hình như còn là số, ông ạ. Vả lại thường có một độ chênh giữa động cơ và hiệu quả. Ông Nguyên Hồng hay khóc khi viết, anh em ở Hải Phòng nấp xem, sau nghiệm rằng chỗ nào nhà văn khóc thì văn lại nhạt. Trong sân khấu thì có việc diễn viên dẫu khóc mà người xem lại cười. Văn hoá Việt Nam không thể nói là thấp mà dân thì cứ vứt rác ra đường.

Xem ra, ông biết nhiều chuyện bếp núc của văn chương?
Nhà phê bình cũng cần đi thực thế, thực tế của họ là đời sống các nhà văn, 30 năm công tác, tôi chỉ ở 2 cơ quan. Văn nghệ quân đội và Nxb Hội Nhà văn. Nhờ vậy tôi hiểu kỹ các nhà văn. Ông Nguyễn Khải là người rất ghét thói đỏng đảnh làm nũng. Khi tôi nhận xét rằng, Nguyễn Khải cũng có làm nũng thì ông rất ghét, bảo "Mày thì biết gì, chỉ hóng hớt". Tôi cãi "8 năm ông chỉ thích nói chuyện với tôi, chứng tỏ tôi biết nghe biết gợi hỏi để ông nẩy nở cái của ông chứ." Vâng, hiểu nhà văn, hiểu xã hội thì hiểu kỹ tác phẩm. Nhà văn là cái cây mọc trên đất xã hội.

Nhưng phê bình cánh hẩu cũng từ đó mà ra?
Nxb Văn học nhờ tôi làm tuyển Nguyễn Khải. Tôi bỏ xung đột I, ông Khải thích nó kiên quyết giữ. Tôi bảo: "Mặt ông, nhưng thợ ảnh là tôi. Tôi chịu trách nhiệm trước bạn đọc về "bức ảnh ông của tôi". Nếu ông lấy xung đột I thì ông nhờ người khác." Ông Khải phải chịu. Hiểu đời sống văn học, khi phê bình quyển của ông A, các nhà văn B, C, D đều thấy mình trong đó.

Xét về khía cạnh đó, thế hệ sau 75 không có nhà phê bình của mình?
Tôi thấy như vậy. Và đó là sự thiệt thòi của các bạn ấy- của cả nền văn học thì đúng hơn. Nhưng tôi chả nên là gái goá lo việc triều đình.

Cụ Nguyễn Tuân bảo: "Khi tôi chết, nên chôn cạnh tôi một nhà phê bình, để tiếp tục cãi nhau". Có đúng cụ nói vậy không? Nếu đúng, thì ông hiểu câu ấy là thế nào?
Theo chỗ tôi biết, cụ Nguyễn Tuân có nói thế. Điều đó cho biết khoảng cách giữa tác giả và nhà phê bình là có thật. Và tranh luận là một điều thú vị.
Khởi nghiệp lý luận của ông là cuốn "Sổ tay truyện ngắn" đưa ra một lý thuyết rất mềm về thể loại này. Mới dây, đọc bài "ngoài trời lại có trời", tôi bèn tin rằng ông là số ít nhà lý luận không lắp ghép. Ông khảo sát từ đời sống văn học để nâng lên thành lý luận của mình. Nhưng như thế là ông đọc rất nhiều?
Nếu không có gì khác ông ốp, ông ép thì tốt hơn hết là im lặng. Nhưng chọn lỗi này là rất dễ bị bắt bẻ, rằng ông ốp không nói thế.

Ông vừa bảo" tranh luận là một điều thú vị". Mà này, ông uống đi chứ?
Tôi không uống được. Tôi giống với công chức hơn một nhà văn. Tôi viết ban ngày.

"Trên nét lớn" ông còn hay xỉ mũi?
(cười) ông thông cảm, tại bia đấy.

Nhưng nhà văn và công chức khác nhau ở chỗ nào?
Tôi không biết. Nhưng tôi biết rằng người ta phân biệt một cao bồi ở quần áo đầu tóc của hắn, một nhà văn tồi thì chịu.

Ông không bồ bịch gì nhỉ?
Không. Nhưng tôi rất thích nghe nói chuyện về bồ bịch.

Ông thu nhập từ báo chí được bao nhiêu?
Được một số đông bạn đọc, cứ cầm tờ báo lên là họ tìm mục của tôi, họ làm chứng rằng tôi còn đang nghĩ. Và mỗi tháng thu nhập khoảng triệu rưỡi đến hai triệu.
Cuộc sống của mỗi gia đình chúng ta là một bí mật. Xem ra ai cũng thế cả. Bà xã tôi mua mua bán bán. Tôi sống nhờ vợ, đúng theo lời khuyên của Nguyễn Khải.

Kể con người không nghiện thứ gì như ông cũng chán?
Có thể tôi vẫn chán, nhưng tôi nghiện bóng đá. Bóng đá luôn mang đến sự bất ngờ. Có thể như nhiều người dự đoán, lần này Brazin vẫn sẽ vô địch, Ronaldo sẽ lên ngôi nhưng là một Brazin mới, một Ronaldo mới, bất ngờ là ở đó. Văn học cũng thế. Nhà văn cũng phải thế mới được.
Xin cảm ơn ông.
(Văn nghệ trẻ 20-5-98)

nhà phê bình của chúng tôi

Hồi ấy, chúng tôi gọi anh là "Nhà phê bình của chúng tôi" chỉ vì anh là bạn cùng lứa. Lũ bạn "bốc dưa" thuở sinh viên. Đi đến nhà ai đều quần tam tụ ngũ, tự vào bếp nhà bạn, lục cơm nguội, tìm vại dưa, gia đình bạn chỉ ngồi nhìn và cười. ấy là cái khoa Văn Sư phạm sau này có tiếng vì tụ tập rất nhiều cây bút: Ma Văn Kháng, Lâm Quang Ngọc, Nghiêm Đa Văn, Tô Nhuận Vỹ, Nguyễn Khoa Điềm, Nguyễn Đình ảnh, Tống Khắc Hài, Tô Hoàng, Phạm Tiến Duật... Tất cả đều làm thơ, viết văn, chỉ có một người xông vào phê bình: đó là Vương Trí Nhàn.
Đầu năm 1964, bác sĩ Nguyễn Văn Hiến và nhà thơ Thanh Hải từ miền Nam, tuyến đầu của Tổ quốc ra thăm miền Bắc "Cách nhau chỉ một mái chèo/ Mà đi trăm núi ngàn đèo gặp nhau" -Thơ Thanh Hải- Khi tới thăm Đại học Sư phạm, bác sĩ Nguyễn Văn Hiếu hỏi "Ai xung phong vào Nam chiến đấu?" Tất cả sinh viên, mấy nghìn người, đều giơ tay thẳng tắp, trong đó có Vương Trí Nhàn. Không phải ai cũng được vào Nam. Chỉ có một số ít người đã tốt nghiệp năm ấy được gia nhập quân đội tháng 8/1964, một ngày trước ngày xảy ra sự kiện Vịnh Bắc Bộ. Chúng tôi mặc áo lính. Tôi trở thành pháo thủ pháo cao xạ của Tiểu đoàn 24 trực thuộc Quân khu Tây Bắc, đóng ở Sơn La. Vương Trí Nhàn cũng trở thành lính pháo nhưng là mặt đất. Đơn vị của Nhàn đóng cách chỗ tôi có mấy quả đồi. Ai mặc quân phục thì đẹp, chứ Nhàn mặc quân phục trông buồn cười lắm, chả có bộ quân phục nào vừa. Bộ nào cũng rộng thùng thình. Tôi chỉ gặp Nhàn đúng một lần khi ở Tây Bắc. Bốn tháng sau đó tôi bắt đầu trôi dạt trên tuyến giao thông vận tải từ Hà Nội vào Nam. Mãi đến năm 1967 tôi mới lại gặp Vương Trí Nhàn ở tuyến lửa Nghệ An. Khi ấy Nhàn đã là cán bộ của tạp chí Văn nghệ Quân đội. Tạp chí ấy thật tinh mắt, sớm nhìn thấy sự sắc sảo của một cây bút phê bình trẻ, tuy lúc ấy Nhàn viết chưa nhiều. Mà Nhàn cũng gặp may. Tôi với Đỗ Chu có kém gì Nhàn mà lêu bêu mãi ở các đơn vị, còn Nhàn sớm được đánh đu với những Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Từ Bích Hoàng, Nguyễn Trọng Oánh... ở một trong vài cơ quan văn học hàng đầu của đất nước. Cứ được ngồi nghe hóng các ông ấy tán chuyện đã có thể có vốn để làm, để nghĩ cho cả đời rồi. Chính từ sự gần gũi hàng ngày ấy, Vương Trí Nhàn có điều kiện để quan sát, suy ngẫm và có các công trình về các nhà văn quân đội, đặc biệt là về Nguyễn Minh Châu và sau đó là Nguyễn Khải.
Chắc Nhàn phải mang ơn cái nhà số 4 ấy lắm. Cũng phải có ngôi nhà ấy mới có cớ trời xe duyên cho Nhàn. Sáng sớm hàng ngày, Vương Trí Nhàn mở cửa sổ nhìn xuống đường phố Lý Nam Đế. Cứ đúng vào giờ ấy, một cô công nhân mặc áo xanh sĩ lâm, tóc dài, đạp xe đạp qua. Cô gái trẻ xinh đẹp vô tình nhìn lên bắt gặp người đang nhìn mình. Sau lần mở cửa sổ thứ một trăm, được sự khuyến khích của các anh đi trước. Nhàn đành liều xuống đường làm quen. Bây giờ chị ấy là vợ Nhàn. Cái việc yêu đương xem ra thuận lợi thế chứ con đường phê bình thì chông gai lắm. Cùng với thầy Nguyễn Đăng Mạnh (thầy theo nghĩa đen, ông dạy chúng tôi ở khoa Văn Sư phạm từ năm 1961 đến năm 1964), Vương Trí Nhàn là một trong số không nhiều nhà phê bình "viết văn có văn". Có lẽ vì cả thầy Mạnh và Nhàn đều có sáng tác thơ. Thơ thầy Mạnh có công bố mà Nhàn thì không. Nhàn chỉ làm thơ cho Nhàn đọc. Hồi ở Nghệ An năm 1967 ấy, Vương Trí Nhàn có một bài thơ khá hay mà tôi thuộc được hai câu: "Chưa bao giờ ta đến gần cái chết/ Như hôm nay trước cửa ngõ Nam Đàn". Vì có dây với sáng tác nên mới dễ mang hoạ. Cả thày Mạnh và Vương Trí Nhàn đều có nhiễm cái bồng bột dễ thương của người sáng tác. Cứ nói câu bao quát ngẫu hứng là dễ điêu đứng lắm. Các ông không phải là chúng tôi. Khổ lắm. Chúng tôi hứng lên có thể nói những câu bốc lão, coi trời bằng vung. Các ông uy nghi là nhà phê bình phải cẩn trọng lắm. Kiểm tra lưỡi kỹ càng hãy nói. Phải khóc chúng tôi mới là "nhà phê bình của chúng tôi" vậy.
7/8/2003
(Tiền Phong số 185 ngày 16/9/2003
Phạm Tiến Duật

NHÀ NGHIÊN CỨU VĂN HÓA VƯƠNG TRÍ NHÀN VUNG CHÂN QUÁ TRÁN , NÓI QUÁ LỜI !

Trước hết xin mời các bạn đọc bài viết của ông Vương Trí Nhàn đăng tải trên blogs HỘI NGỘ VĂN CHƯƠNG (19 - 10 - 2008) mà Sỹ tôi copy đưa sang đây. Sau đó hãy xem đôi lời phàn nàn của Sỹ tôi. (Xin chú ý những đoạn L.K.S. thể hiện bằng màu xanh đậm , gạch dưới dòng trong bài viết của V.T.N. là điều cần nói)

------------------------------------------------------------

Cần ý thức về sự thiêng liêng của hai chữ "con người"
Kiều Hải (Thực hiện)

Lời phàn nàn của Lê Khả Sỹ

Thưa ông Vương Trí Nhàn , tôi không biết Hán - Nôm nên cứ nói nôm na là ông đã vung chân quá trán , nói quá lời trong khi khẳng định một vấn đề không nhỏ đối với cộng đồng người Việt ! Trước hết xin mong ông hiểu cho : Tôi không dính dáng đến quan điểm chính trị , không lợi dụng nó cài vào trong những lời nói với ông và tôi cũng là người hay phê phán thói hư tật xấu không trừ một ai !

Bài viết của ông , lý luận mênh mông quá , tôi chỉ nhấn mạnh một số điểm mà không nói không chịu được , đành phải lỗi phép với ông. Đó là những biểu hiện quá lời của ông dưới đây :

Ông nói : Tôi vẫn hay nghĩ , xã hội Việt nam bây giờ giống hệt một rừng cỏ gianh, người nào cũng ghê gớm cả. Thế nào là ghê gớm thưa ông ? Chẳng lẽ cả cái xã hội ta đang sống là ác nghiệt, giảo quyệt , lừa lọc ,mánh khóe , mưu mô đen tối hay sao ? Cả xã hội mà như thế thì làm gì còn nghề cho ông kiếm cơm ? Bởi vì người ta gọi ông là nhà "nghiên cứu văn hóa" cơ mà. Nghĩa là ông nghiên cứu cái đẹp. (văn hóa là nét đẹp , chứ không thể như một số người nói văn hóa đồi trụy - đã có văn hoá thì không đồi trụy và ngược lại). Mà ông lại khẳng định người nào cũng ghê gớm cả thì lấy đâu ra văn hóa cho ông nghiên cứu ?!

Ông nói : Tôi cảm giác là văn hóa đang xuống cấp hoặc cũng có thể gọi là suy thoái. Ngày xưa , học sinh bí quá mới copy bài , còn bây giờ là copy một cách có chủ định , có chuẩn bị từ trước...Mà chẳng cứ học sinh , sinh viên rồi cả các thầy cũng thế ! Mỗi lần có người hỏi tôi, thói hư tật xấu của người Việt nam trước đây và bây giờ khác nhau thế nào, tôi phải dẫn ý của nhà văn Tô Hoài để đáp rằng : "Nhiều thói hư tật xấu hơn nhưng lại tài giấu giếm hơn". Giỏi cãi và ngụy biện lắm nhưng thực chất là tự lừa mình trước những cái xấu cái dở.

...

Suy cho cùng, một xã hội như vậy là một xã hội của những nông dân. Ngay những văn , nghệ sĩ , trí thức quanh tôi cũng là những nông dân đi làm văn chương , nghệ thuật , học thuật...Việc "làm ăn", cách cư xử của họ cũng hệt như kiểu ở nông thôn , manh mún như trong một nền nông nghiệp cổ điển. Họ cũng rất dễ chạy theo những giá trị giả tạo , không thật và ít biết tự mình quản lý chính mình.

Thưa ông. Đoạn này tôi trích dẫn dài để thấy rõ cách nói ào ào thiếu suy nghĩ của ông trong khi đưa việc copy bài vở của học sinh làm dẫn luận để kết tội cho con người Việt ta mà ông lấy điển hình là nông dân và nông thôn , nơi họ cư trú là việc làm ăn , cư xử manh mún như trong một nền nông nghiệp cổ điển. Té ra, mắt ông chưa đến nỗi lòa thì cũng bị lông quặm nên không thấy nền nông nghiệp của ta hơn hai thập niên nay đã đứng ngang hàng với các nước trong khu vực , có gạo xuất khẩu vào hàng thứ ba trên thế giới (!) Nông thôn như ông tưởng tượng nó khác hẳn nông thôn ngày nay , không ít nhà cao tầng và xe du lịch vào đến tận cổng , tận sân ! sao ông dám nói hàm hồ như vậy ? Không sợ bàn dân thiên hạ cười cho ? Những hiện tượng xấu ông nêu lên là có , nhưng không phải cả xã hội như ông quy kết theo cách"vơ đũa cả nắm" !

Còn ông bảo là phải dẫn lời nhà văn Tô Hoài để phụ họa khẳng định : (xã hội ngày nay) nhiều thói hư tật xấu nhưng lại tài giấu giếm hơn . Thì thưa ông , "thần tượng Tô Hoài" là ở lĩnh vực văn học , chứ không phải ở lĩnh vực văn hóa . Bởi văn hóa bao gồm cả tư cách , đạo đức cần có ở một con người. Đó là chưa nói đến tầm vóc cần có để làm hình mẫu cho nhiều người khác noi theo như ông tưởng ! Xin ông nhớ cho : Nông thôn là quê hương , là nơi chôn rau cắt rốn của 70 % - 80 % người Viêt , mà trong đó chắc chắn có cả ông hoặc các bậc tiền bối của ông ! Cho đến thời đổi mới bây giờ , cuộc sống nơi thành thị phong lưu hơn , nhưng không ít người muốn có điều kiện đáo cảnh nông thôn nơi dân dã quê mùa nhưng nặng tình nặng nghĩa, họ sống và cư xử thật lòng , chứ không như ông tưởng tượng ! Chao ôi ! Vậy mà ông dám nhận định , đánh giá người nông dân như thế , coi địa bàn nông thôn như thế ! Chết thật ! Trong bài viết có tính "lý luận" của ông , nếu nói là nhà nghiên cứu văn hóa thì không phải Vương trí Nhàn , nếu là Vương Trí Nhàn thì không phải là nhà nghiên cứu văn hóa (!)

Ông nói : Một thời gian dài chúng ta sống với chiến tranh. Trong chiến tranh , con người mất hết khao khát , bằng lòng với cuộc sống , miễn sao tồn tại được. Chiến tranh gây nên sự phá chuẩn mực. Chiến tranh cũng làm con người ta dễ thả lỏng , chiều chuộng bản năng mà ít chú ý tới lý trí. Nguyên nhân thứ hai có lẽ nằm trong "mã di truyền", trong cốt cách của dân tộc. Cái này thấy rất rõ trong văn học dân gian , nơi chứa đựng nhiều yếu tố phá phách ,hư vô , đùa bỡn với mọi sự đời...

Thưa ông , trong chiến tranh sao con người lại mất hết khao khát ? Vậy thì họ lao vào lửa đạn làm gỉ ? Dân tộc ta khao khát Độc lập Tự do mới chiến đấu, mới dám hy sinh , đâu phải trò đùa như ông nghĩ ! Ông nói : Họ chiều chuộng bản năng mà ít chú ý tới lý trí. Như thế là ông lý luận tầm phào rồi. Nếu là bản năng thì khi thấy nguy hiểm là chạy trốn , chứ không phải lao vào . Dân tộc ta lao vào trong lửa đạn là có mục đích . Mục đích cao thượng chứ không phải đê hèn như ông hiểu ! Đến đây thì người đọc , người nghe sợ "nhà nghiên cứu văn hóa Vương Trí Nhàn" lắm rồi ! (xin lỗi phép) Ông "đánh chó không nể chủ nhà", ông cho rằng những cái xấu xa là bản chất của người Việt , cho nên ông mới dùng 5 từ "mã di truyền" của giống nòi và cốt cách của dân tộc . Ông nói : Văn học dân gian , nơi chứa đựng nhiều yếu tố phá phách , hư vô , đùa bỡn... Ông không thấy cái tốt đẹp của nó mà bao đời nay dân tộc ta quý trọng , giữ gìn ? Chẳng lẽ tôi dẫn những câu ca dao , dân ca đã sống mãi với đời để ông nhớ , thì ra (lỗi phép) "bày cho đĩ vén váy" . Cho nên chỉ mong ông tỉnh ngộ (!)

Cứ thầm nghĩ ,sao ông độc miệng độc mồm vậy ?! Đến đây cũng là lúc tôi thấy không nên nói nữa dù đang vô số những điều cần nói với ông. Chỉ muốn hỏi nhỏ ông một câu : "Nhà nghiên cứu văn hóa Vương Trí Nhàn" ơi , trong CON người ngài có còn chút văn hóa nào nữa không ???

[1] tôi đồng ý với bác lê Khả Sỹ

Tôi cũng chưa đọc bài của ông VTN, song như bác lê Khả Sỹ Nói thì quả thật nhà nghiên cứu văn hoá phản phúc cha ông và phản phúc dân tộc mất rồi. Tệ thật! bậy bạ thật!
[góp ý]| Viết bởi luongthephiet | 06 Nov 2008, 21:06

[2]

Tôi cũng đồng y với Lê Khả Sỹ đấy. Ông Vương Trí Nhàn quên mất một điều rất lớn là: lâu nay, chúng ta tận hưởng những gì những người nông dân làm ra, tận hưởng cả những gì người công nhân làm ra, nhưng những nhà trí thức thuộc mảng xã hội thì ngày càng xa lánh họ, nên không có những nhận định đúng về họ trong giai đoạn hiện nay. Nông dân bây giờ khác với nông dân cách đây hơn 30 năm. Công nhân bây giờ khác công nhân trước đây. Cái thư văn hóa mà ông VTN đề cập đến là thư văn hóa lưu manh trong trí tưởng tượng ( không nói là quan liêu) của ông ấy. Chúng ta không có quyền miệt thị quá khứ đã đành, chúng ta càng không có quyền miệt thị nếp sống, suy nghĩ của lớp người hôm nay. Tham nhũng, lãng phí chỉ ở một số người.Lưu manh trong cách sống cũng chỉ ở một số người, không thể đánh đồng tất cả được.
tuy nhiên, đó là ý kiến riêng của ông VTN. Ông ấy muốn làm cái việc vác đá chèn bánh xe xã hội đang tiến và bắt nó vận hành theo cách ông ấy nghĩ thì cũng kệ ông ta. Cách nói của ông ấy cũng là cách nói của BẢN NĂNG thôi.
[góp ý]| Viết bởi Nguyễn Đức Thiện | 06 Nov 2008, 22:12

[3]

KÍNH GỬI LÃO TƯỚNG:
***
Thưa ông , trong chiến tranh sao con người lại mất hết khao khát ? Vậy thì họ lao vào lửa đạn làm gỉ ? Dân tộc ta khao khát Độc lập Tự do mới chiến đấu, mới dám hy sinh , đâu phải trò đùa như ông nghĩ ! Ông nói : Họ chiều chuộng bản năng mà ít chú ý tới lý trí. Như thế là ông lý luận tầm phào rồi. Nếu là bản năng thì khi thấy nguy hiểm là chạy trốn , chứ không phải lao vào . Dân tộc ta lao vào trong lửa đạn là có mục đích . Mục đích cao thượng chứ không phải đê hèn như ông hiểu ! Đến đây thì người đọc , người nghe sợ "nhà nghiên cứu văn hóa Vương Trí Nhàn" lắm rồi ! (xin lỗi phép) Ông "đánh chó không nể chủ nhà", ông cho rằng những cái xấu xa là bản chất của người Việt , cho nên ông mới dùng 5 từ "mã di truyền" của giống nòi và cốt cách của dân tộc . Ông nói : Văn học dân gian , nơi chứa đựng nhiều yếu tố phá phách , hư vô , đùa bỡn... Ông không thấy cái tốt đẹp của nó mà bao đời nay dân tộc ta quý trọng , giữ gìn ? Chẳng lẽ tôi dẫn những câu ca dao , dân ca đã sống mãi với đời để ông nhớ , thì ra (lỗi phép) "bày cho đĩ vén váy" . Cho nên chỉ mong ông tỉnh ngộ (!)
Liệu ôngVTN có võ không nhỉ ? thế mà ông ta lại dám vung chân quá trán,làm chi có văn hóa má dám quá lời. Ha...ha

Chúc LÃO TƯỚNG vui ,khỏe.
[góp ý]| Viết bởi hadinhchung | 06 Nov 2008, 22:50

[4] Gửi Một độc giả

Góp ý mà còn sợ , giấu tên
Bốn câu "thơ" thẩn,đã sai niêm
Coi như nước thải ngoài mương cống
Chấp nhặt làm chi chuốc lấy phiền (!)

Địa chỉ cũng không dám lộ ra
Khác chi thân phận bọn gian tà
Đó là chưa nói về trình độ
Ngôn ngữ lôm nhôm, đáng tránh xa !

NÓI TIẾP VỚI

"NHÀ NGHIÊN CỨU VĂN HÓA"

VƯƠNG TRÍ NHÀN

CÂY CÓ GỐC , NƯỚC CÓ NGUỒN

CON NGƯỜI CÓ QUÊ HƯƠNG BẢN QUÁN !

Ông cho đăng tải trên HỘI NGỘ VĂN CHƯƠNG blogs (19-10-2008) bài trả lời phỏng vấn của ông với đầu đề Cần ý thức về sự thiêng liêng của hai chữ "con người". Xuyên suốt bài này là chuỗi cơn hứng của ông đang hừng hực, nên ông tuôn ra nhiều điều xúc phạm đến cộng đồng người Việt - trong đó đau đớn nhất là nông dân và phải chịu tiếng xấu xa nhất là nông thôn.

Ở bài viết thứ hai này , tôi cũng chỉ xin nhấn mạnh mấy điểm mà đọc thấy buồn quá , để nói thêm với ông . Tất nhiên , lần thêm này chưa phải đã là lần cuối loạt bài cảm đau về bài viết bất nhã bất nhân của ông . Bởi ông không phải ở hàng trình độ "i toa loa" , mà hội viên hội Nhà văn Việt Nam , được gọi là "Nhà nghiên cứu văn hóa" - người mà tôi tưởng đã học hết sách , đọc mòn môi , đầu đội tình đời , vai mang nghĩa thế . Chức năng của ông là nghiên cứu cái đẹp cho đời , nhưng ông lại phản trắc. Vì vậy, phải nói cho ra nhẽ để bàn dân thiên hạ phán xét . (những đoạn trích dẫn trong bài nói của ông , tôi để nguyên văn - kể cả lỗi chính tả).

Thưa ông !

Như ở bài trước phản ứng về vấn đề này (phát trên mạng lúc 19 giờ 41 phút ngày 6-11-2008) tôi đã đề cập : Những thói hư tật xấu ông nêu lên là có , nhưng không phải hiện tượng phổ biến trong toàn xã hội. Nếu cái xấu của xã hội này đúng như ông nói : Xã hội Việt Nam bây giờ giống hệt một rừng cỏ gianh , người nào cũng ghê gớm cả...thì nước ta làm gì có bạn bè khắp năm châu bốn biển đến mỗi năm hàng triệu lượt người ? Làm gì có sự nhìn nhận , đánh giá và phong tặng danh hiệu Hà Nội Thành phố vì hòa bình ? Đó là vinh dự của cả nước. Nếu "giống hệt một rừng cỏ gianh , người nào cũng ghê gớm cả" như ông nói , nghĩa là chỉ biết bám sống , lì lợm đến cứng đầu cứng cổ khó diệt , mưu mô thủ đoạn ... thì làm gì có các thế hệ nối tiếp nhau kế thừa truyền thống cha ông , sống ân tình nhân ái , đại nghĩa được loài người tiến bộ tin cậy , yêu thương và sáng tạo nên một nền văn học , nghệ thuật, khoa học kỹ thuật , được bạn bè gần xa ngợi khen , chiêm ngưỡng , đoạt nhiều giải thưởng quốc tế và khu vực ? Một bạn người Áo nói : Tôi là người giàu có , gia tài có thể bằng tài sản của một tỉnh các bạn , tôi theo chủ nghĩa tư bản , mới đến thăm nước các bạn một lần , nhưng tôi cảm nhận đất nước Việt nam dù trong hoàn cảnh nào cũng đẹp , dù theo chế độ nào thì con người Việt Nam vẫn nhân ái ; ai không nhận ra điều đó là lú lẫn ! ( hai từ lú lẫn theo phiên dịch).

"Nhà nghiên cứu văn hóa" Vương Trí Nhàn sau khi nêu lên một loạt những thói hư tật xấu của xã hội bây giờ , ông kết luận : Suy cho cùng , một xã hội như vậy là một xã hội của những nông dân...Việc "làm ăn" , cách cư xử của họ cũng hệt như kiểu ở nông thôn ... Họ cũng rất dễ chạy theo những giá trị giả tạo , không thật và ít biết tự mình quản lý chính mình. Ông nói như thế hóa ra nông dân là những cái rô-bốt mang mọi thói hư tật xấu trên xã hội này ? Và , nông thôn là địa bàn cư trú của xã hội rô-bốt đó ? Sao ông dám nói láo thế ? ông căn cứ vào đâu để lật ngược lại sự thật cách sống nhân nghĩa của người nông dân ? Ông căn cứ vào đâu để lật ngược lại sự thật giá trị chân chính của cuộc sống nông thôn ? Họ không biết tự mình quản lý mình ư ? Nói như thế thì chắc là ông Vương Trí Nhàn được trưởng thành từ nguồn lực nông thôn , đã quay về làm cái việc quản lý cha mẹ ông cho thành người, quản lý làng xóm ông cho biết ăn biết ở (?) Thế , mấy đời nay khi chưa có cái mặt ông trên cái "xã hội cỏ gianh" này , thì ai quản lý ? Tôi nói như thế có lẽ ông và một số người cho là tôi "ngoa ngoắt". Nhưng xin thưa , hợp chủng cộng đồng người Việt là xã hội Việt nam , là Tổ quốc Việt nam trong đó có ông , có cụ kỵ mấy chục đời của ông , mà ông chẳng tôn trọng , ông còn vẽ ra cái xấu gán cho họ , thì tôi chẳng ngu để dành lời lịch sự cho ông . Nói thế thôi , so với những lời xúc phạm thô bạo của ông đối với các tầng lớp nông dân , đối với nông thôn , đối với xã hội , thì lời trao đổi của tôi đối với ông còn quá lịch sự !

Thưa "nhà nghiên cứu văn hóa" Vương Trí Nhàn , Cây có gốc , nước có nguồn , con người có quê hương bản quán . Đến như "cáo chết còn quay đầu về tổ" huống chi ông - Xin ông đừng vong ân bội nghĩa với quê hương ông , quê hương chúng ta , với dải đất Việt Nam nhân ái đại nghĩa này dù còn không ít bức xúc trăn trở, nhưng trăn trở để vươn lên ! Xin ông đừng chê bôi ruồng bỏ nông thôn , nơi có những người nông dân từng bị ông khinh bỉ đã và đang thắt lưng buộc bụng - hơn thế nữa , như một thi sĩ đã tả về họ là lấy cọng rơm buộc váy rách lại , năm nắng mười mưa làm ra hạt thóc củ khoai nuôi sống chúng ta - trong đó có ông được ăn học trở thành "nhà nghiên cứu văn hóa" viết được câu văn bóng bẩy dành cho xã hội Việt nam ngày nay là "một rừng cỏ gianh" (!)

Xin tạm ngừng lại đây. Chúc ông sớm tỉnh ngộ , để Trên đường đời phải biết điểm dừng / Càng tỉnh táo lúc có nhiều thuận lợi / Khi đã lên "nhà" hãy luôn nhìn lại / Xem mình xứng đáng "nhà" chưa !

Cần ý thức về sự thiêng liêng của hai chữ "con người"

15/10/2008 03:14:31
(SVVN) Việc các cơ quan chức năng liên tục phát hiện các vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường; gian lận trong kinh doanh xăng dầu; “trộm” cước taxi... trong thời gian gần đây, thực sự không chỉ là bài học về công tác quản lý nhà nước của các cấp, các ngành. Nó còn gợi lên một chủ đề rất đáng suy nghĩ: phải chăng, người Việt đang lâm vào một thời kỳ suy thoái/xuống cấp về văn hóa - như nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn nhìn nhận? Ý kiến dưới đây như một đề dẫn cần được nghiên cứu, phản biện nghiêm túc, khoa học. SVVN xin trân trọng giới thiệu và mong nhận được nhiều ý kiến thảo luận.

Xã hội như một rừng cỏ gianh

Thưa ông, là một người chuyên nghiên cứu về đời sống văn hóa nội tâm của người Việt, trước hàng loạt vụ việc gian lận một cách trắng trợn và có hệ thống, bị phát hiện trong thời gian gần đây, ông cảm nhận được điều gì?

Khác với bà mẹ Lê hay cô hàng xén trong truyện ngắn của Thạch Lam, dù nghèo khó vẫn rất giàu lòng tự trọng, không ít người Việt ngày nay coi việc “đói ăn vụng, túng làm càn” là đương nhiên. Tôi mà nghèo hơn người khác thì tôi có quyền làm bậy. Chính vì thế, không chỉ vấn đề môi trường thiên nhiên bị tàn phá (điển hình như vụ Vedan) mà cả môi trường văn hóa, môi trường ngôn ngữ... cũng đang hết sức nhếch nhác, luộm thuộm. Nó làm hại đến khả năng giao tiếp, khả năng kết dính của toàn xã hội.

Quan hệ giữa người với người tệ tới mức đáng báo động. Hình như nhiều người sống bằng lòng căm giận người khác thay vì đáng lý phải yêu thương, chia sẻ, nhẫn nại, hy sinh... Nguy hại hơn, hiện tượng này xuất hiện ở cả hai nhóm đối tượng là quần chúng đông đảo và cả ở những người vốn được coi là trí thức, là những người có văn hóa, là tinh hoa của xã hội.

Nhưng nhiều nước đang phát triển cũng không phải không gặp vấn đề giống như ở ta?
Tất cả các nước trên thế giới đều có những giai đoạn khủng hoảng, suy thoái... về mặt văn hóa khi những khuôn khổ cũ bị phá vỡ. Nó đòi hỏi phải có những nghiên cứu nghiêm túc. Và lẽ ra, chúng ta cũng cần phải làm như vậy. Tiếc là chúng ta nghiên cứu chúng ta còn ít quá.
Tôi vẫn hay nghĩ, xã hội Việt Nam bây giờ giống hệt một rừng cỏ gianh, người nào cũng ghê gớm cả, người nào cũng kiên quyết vươn lên nhưng lại sàn sàn như nhau cả. Trong khi đó, một xã hội nếu phát triển bình thường thì phải như một cánh rừng nguyên sinh, có cây cao bóng cả, có cả những dây leo... Ở đó, phải có những người biết vui vẻ hỗ trợ một người để cho người đó vươn tới được đỉnh cao. Nhưng trong đời chẳng mấy khi thấy được điều đó.
Nói một chuyện cho vui, tôi có nghe một vài giáo sư than thở, là bị các cô ở thư viện lấy tiền photocopy cao quá; tôi chỉ cười thầm vì tôi thì luôn được họ giúp đỡ hết lòng. Tại sao? Vì họ biết tôi viết xong bài báo chỉ được chút nhuận bút còm, tính chi ly thấy “lỗ vốn” nữa. Còn ông giáo sư kia vớ bộn tiền từ công trình mà chẳng bỏ công ra bao nhiêu (có khi còn sai học trò đi làm photocopy thay cho mình nữa). Từ chỗ không phục nhau, người ta sinh ra thói quen thích hành hạ nhau và lợi dụng mọi hoàn cảnh để vụ lợi. Mà chuyện đó bây giờ quá phổ biến.

Ý ông là, xã hội Việt Nam hiện nay cũng đang ở trong một thời kỳ “khủng hoảng”, “suy thoái” về văn hóa?
Vâng, tôi cảm giác là văn hóa đang xuống cấp hoặc cũng có thể gọi là suy thoái. Ngày xưa, học sinh bí quá mới copy bài, còn bây giờ là copy một cách có chủ định, có chuẩn bị từ trước... Mà chẳng cứ học sinh, sinh viên rồi cả các thầy cũng thế! Mỗi lần có người hỏi tôi, thói hư tật xấu của người Việt trước đây và bây giờ khác nhau như thế nào, tôi phải dẫn ý của nhà văn Tô Hoài để đáp rằng: “Nhiều thói hư tật xấu hơn nhưng lại tài giấu giếm hơn”.
Giỏi cãi và ngụy biện lắm nhưng thực chất là tự lừa mình trước những cái xấu, cái dở. Bạn có thấy rằng, lâu nay rất ít người nói với bạn về những cái xấu của bạn không? Rất ít những người như vậy vì họ sợ nói ra, sẽ mếch lòng người khác. Nói khéo, nói tốt thì người ta mới đỡ ghét.
Suy cho cùng, một xã hội như vậy là một xã hội của những nông dân. Ngay những văn, nghệ sỹ, trí thức quanh tôi cũng là nông dân đi làm văn chương, nghệ thuật, học thuật... Việc “làm ăn”, cách cư xử của họ cũng hệt như kiểu ở nông thôn, manh mún như trong một nền nông nghiệp cổ điển. Họ cũng rất dễ chạy theo những giá trị giả tạo, không thật và ít biết tự mình quản lý chính mình.
Mỗi chợ một cân, mỗi đồng hồ chỉ một giờ

Theo ông, vì sao xã hội ta lại có tình trạng đáng buồn vừa nêu?
Một thời gian dài chúng ta sống với chiến tranh. Trong chiến tranh, con người mất hết khao khát, bằng lòng với cuộc sống, miễn sao tồn tại được. Chiến tranh gây nên sự phá chuẩn mực. Chiến tranh cũng làm con người ta dễ thả lỏng, chiều chuộng bản năng mà ít chú ý tới lý trí.

Nguyên nhân thứ hai có lẽ nằm trong “mã di truyền”, trong cốt cách của dân tộc. Cái này thấy rất rõ trong văn học dân gian, nơi chứa đựng nhiều yếu tố phá phách, hư vô, đùa bỡn trước mọi sự đời...
Sự suy thoái về văn hóa cần phải được “chữa trị” như thế nào, thưa ông?
Tôi cho là trước khi chữa chạy, chúng ta phải gọi chính xác tên của nó ra. Đã đến lúc giới khoa học, đặc biệt là các nhà xã hội học, tâm lý học, dân tộc học phải vào cuộc. Tôi được biết, sinh thời, các nhà khoa học lớn của chúng ta như Tạ Quang Bửu hay Trần Đại Nghĩa đều rất quan tâm tới chiến lược con người, tâm lý con người... Hay như Bá Dương, ngoài cuốn Người Trung Quốc xấu xí nổi tiếng mà chúng ta đều biết, ông cũng chính là tác giả của Lịch sử người Trung Quốc.
Ở đó, ông đã loại hình hóa các mẫu người Trung Quốc trong từng tiến trình lịch sử, chẳng hạn như khi nào thì loại người cơ hội xuất hiện... Tuy nhiên, bên cạnh những người phản ánh, tổng kết thì cần có những người biết nhìn xa hơn một chút. Văn hóa không phải chỉ là chuyện cờ, đèn, kèn, trống mà là một cái lớn bao trùm lên hết thảy, từ chính trị, kinh tế, xã hội...

Liệu có thể dùng luật pháp để điều chỉnh hành vi con người, một cách “vĩ mô”, dài hạn, trong trường hợp này được không, thưa ông?

Nhiều người thường nhìn nhận vấn đề theo góc độ luật pháp. Tôi thấy, một là trình độ luật pháp ở nước ta còn rất non nớt, quá trình soạn thảo còn đơn sơ, chưa bao quát hết mọi chuyện, điều chỉnh thì chậm chạp và chậm thích ứng với xã hội hiện đại. Hai nữa, còn đáng lo hơn cả vấn đề luật pháp là chuyện lương tâm con người. Con người trong xã hội chúng ta “làm người” như thế nào? Xã hội bây giờ có tình trạng “loạn cương”, phi chuẩn hóa, mỗi chợ một cân, mỗi đồng hồ chỉ một giờ. Trong hoàn cảnh như vậy thì anh nào mạnh mồm, liều lĩnh, anh ta sẽ thắng. Mặt bằng giá trị không còn, con người không còn biết đến sự thiêng liêng.

Thậm chí, ngay cả đến thần thánh họ cũng chỉ biết đến cầu lợi, hối lộ. Những niềm tin kiểu đó sao mà chắc chắn được. Có vẻ như dân ta rất thiếu nghiêm chỉnh trong việc làm người. Việc đánh thức lương tâm để mỗi người tự nhận thức và ý thức được sự thiêng liêng của hai chữ “con người”, vì vậy, là vô cùng cần thiết!

Bằng kinh nghiệm và sự nhạy cảm của một người nhiều năm làm văn hóa, tôi tin đã đến lúc chúng ta phải nói thật với nhau: Giống như lạm phát trong kinh tế, văn hóa của chúng ta đang thực sự ở trong tình trạng khủng hoảng/xuống cấp/suy thoái. Khi bắt đầu nghĩ như vậy, tôi cũng cảm thấy buồn và muốn tự bác bỏ mà chưa làm nổi. Tôi cầu mong có thêm ý kiến của các bạn, dù là đồng tình với tôi hay phản đối tôi, xin hãy thử trình bày lý lẽ đàng hoàng xem sao!

Xin cảm ơn ông!

Kiều Hải (Thực hiện)

“Trong các kinh điển của Nho gia, tôi rất thích cuốn Luận ngữ. Hóa ra, Khổng Tử không chỉ khuôn phép như mọi người vẫn hình dung. Ông còn là bậc thầy trong việc hiểu được con người, một nhà nhân học vĩ đại. Khổng Tử đề ra giả định rất cao về khả năng con người xấu đi. Ông mô tả loại người tiểu nhân với tất cả vẻ đa dạng của họ, ông cảnh báo con người có thể rất dễ rơi vào những cái tầm thường mà mình không ngờ. Khổng Tử đề cao người quân tử với nghĩa con người của lý trí và từng cho rằng, giàu mà đứng đắn không khó bằng nghèo mà không làm bậy. Mạnh Tử cũng quan niệm, con người phải khẳng định những việc không thể làm thì mới nên việc lớn được. Người sáng suốt phải là người biết tiết dục, sống không phải bằng đố kỵ, ham muốn... mà phải bằng sự giao đãi với vũ trụ, nhân quần (“nhân” ngoài nghĩa “yêu người” như chúng ta vẫn hiểu thì nó còn được các bậc thầy của đạo Khổng dùng với ý là “việc lớn”, việc phải làm trong đời)”.

Người Việt có thật sự ham học?

Khi nhắc về những lợi thế của Việt Nam trên con đường phát triển, yếu tố ham học thường được nhắc đến.

Người Việt Nam được nói là có truyền thống ham học hỏi, có ý chí vươn lên và học giỏi.
Những gương học giỏi của sinh viên, một số nhà khoa học có tên tuổi, hay các gương thành đạt được dẫn ra như những ví dụ tiêu biểu.
Tuy vậy, bên cạnh đó còn có thực tế là những nghiên cứu, phát minh của người Việt trên bình diện thế giới còn rất ít.
Trong cuộc phỏng vấn mới đây của đài BBC về thói quen đọc sách của người Việt hiện nay, nhà phê bình văn học Vương Trí Nhàn, từ Hà Nội, có một nhận xét:

"Trước kia khi còn nhỏ, tôi vẫn thường nghe nói là dân mình thích đọc sách và ham học. Nhưng gần đây tôi có cảm tưởng có lẽ không phải như thế."

"Như vấn đề học, đôi khi nghĩ lại thì có vẻ như người Việt mê khoa cử thì đúng hơn. Tìm kiếm bằng cấp để kiếm sống, chứ không phải là ham học."

Mời quý vị cho biết suy nghĩ quanh câu hỏi về sự học của người Việt? Có thật là chúng ta ham học hỏi, phát triển như các bình luận thông thường vẫn nói?

Vương Trí Nhàn: "Dân tộc Việt là khối tự phát khổng lồ"

Ho ten: Nguyễn Minh Trí
Dia chi: 136/17 Lý Nam Đế, thành phố Huế
Email: minhtri.for@gmail.com

Đầu tiên cho tôi gửi tới ông Vương Trí Nhàn sự đồng tình với những nhận định trên. Nhưng để thay đổi một quan niệm hoặc tập quán là vô cùng khó, chúng ta cần một hệ thống thống nhất để định hướng và thúc đẩy mọi người cùng điều chỉnh trong một chu kỳ thời gian dài, cụ thể tôi có một số đề xuất như sau:

- Tạo một diễn đàn online và trực tiếp

- Nên có các buổi toạ đàm và giao lưu giữa những nhà văn hoá và giới trẻ

- Cải tổ mạnh hệ thống giáo dục Vịêt Nam

- Nên có một nền hành pháp lành mạnh

Email: vulongv@hn.vnn.vn

Nhìn chung tôi không tán đồng với những ý kiến của ông Nhàn về đặc điểm của dân tộc Việt nam. Đặc biệt cho rằng đặc trưng của người Việt là tính tự phát ( khối tự phát). So sánh là cần thiết, nhưng luôn luôn khập khiễng. Cả thế gới này chỉ có mấy nền văn minh cổ. Chúng ta không nằm trong số đó, nhưng từ đó cho rằng chúng ta là thua kém liệu có đúng chăng?

Phải xuất phát từ rất nhiều phía , nhiều sự kiện trong đời sống lịch sự mới rút ra được đặc tính của một dân tộc; không chỉ có mặt tốt đẹp mà có cả mặt hạn chế thập chí là xấu (cũng là so sánh tương đối với một số dân tộc khác một cách phiến diện thôi). Tiế rằng ông Nhàn là một nhà phê bình văn học mà đưa ra những ý kiến thiếu chuẩn xã, thiếu sức thuyết phục.

Ho ten: Nguyễn Chung
Dia chi: TP Thanh Hóa
Email: NguyenKimChung060162@yahoo.com.vn

Theo tôi những vấn đề anh Vương Trí Nhàn đặt ra là rất cơ bản - đầy can đảm và đầy trách nhiệm của một nhà kiên cứu VHXH, tất cả chúng ta dù ở cương vị nào cũng phải xem xét một cách nghiêm túc .

Tôi đồng ý luận điểm "Điều kiện địa lý tự nhiên là yếu tố quyết định đầu tiên đến chủng tộc, trong đó có tính cách và thói quen" - đó chính là quan điểm duy vật xuyên suốt.

Thứ 2 là lịch sử các cuộc chiến tranh liên miên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình diễn biến hình thái tâm lý xã hội của dân tộc ta. Trong thư gửi học sinh nhân ngày khai trường Hồ chủ tịch đã chỉ ra rằng "Sau 80 năm trời nô lệ làm cho nước nhà yếu hèn...". Các nhà nghiên cứu triết học, kinh tế chính trị cũng như XHH cần nghiên cứu sâu các vấn đề này...

Ho ten: Hà Đức Quang
Dia chi: tổ 30 khu 3 Hà Trung - Hạ Long - Quảng Ninh
Email: ha_duc_qqq@yahoo.com

Thưa Quí Vị! Việc một cô diễn viên này, một nhân vật nọ có lối sống thiếu giáo dục là trách nhiệm của cơ quan chủ quản nhân sự đó. Vì họ đã có thiếu sớt trong khâu xét tuyển nhân viên vào làm việc trong cơ quan của mình mà dẫn đến việc bê bối đó. Cô diễn viên đó chẳng là cái gì, chẳng xứng đáng gì mà mang ra ví vào cả một dân tộc được!!! Theo tôi như thế là người đưa ra mệnh đề này đã quá coi thường một ý nghĩa hai chữ DÂN TỘC ....

Kính thư Hà Đức Quang.

Ho ten: Lương Xuân Miện
Dia chi: 3 An Duong Ha noi
Email: luongmienj@yahoo.com.vn

Tôi hoàn toàn chia sẽ và nhất trí với ý kiến hết sức sâu sắc trên đây của Ông Vương Trí Nhàn. Tôi mong các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta đọc và nghiền ngẫm để có những đánh giá đúng về tiềm năng, thực lực của dântộc nhằm có những quyết sách phù hợp chứ không nên tự ve vuốt nhau để làm chậm quá trình phát triển của dân tộc.

Ho ten: Minh Tri
Dia chi: hoa binh
Email: minhtri9399@gmail.com

Qua bài viết phần 1 này tôi thấy việc soi gương để nhìn lại mình một cách khách quan thực không đơn giản. Các vấn đề bác nói khái quát trên rất đúng.Nếu không dũng cảm nhìn vào bản chất vấn đề thì chẳng thể thay đổi được gì. Bản thân tôi từ hơn 2 năm trước, khi đọc được thông tin bác sắp xuất bản cuốn sách nói về các thói xấu của người Việt ta, tôi vẫn có ý đợi, nhưng sao lâu quá. Liệu có thể xuất bản được không, mong bác nếu đọc được những lời này thì mail cho tôi, đặng còn biết để đọc. Cũng là một dịp để soi lại mình mà sống tốt hơn. Rất ủng hộ việc làm của bác và khâm phục sự dũng cảm. Thân ái!

Ho ten: Nguyen Đinh Giao
Email: nguyengiaobna3@yahoo.com
Thưa nhà văn,

Theo ông nói thì tình trạng "Lối sống thác loạn của một bộ phận giới trẻ không phải bây giờ mới có. Chờ nó được đưa ra sân chơi công cộng, mới nảy sinh "làn sóng" chú ý, mổ xẻ, lên án nó thì muộn quá rồi còn gì".

Vậy, nếu không có chuyện này thì cái lối sống đó còn được chấp nhận tới bao giờ và như vậy bây giờ đưa ra vẫn còn sớm nhỉ? Hiện nay có rất nhiều người duy tình đó. Đài truyền hình VN là một ví dụ điển hình luôn.

Vấn đề này xin ông nghĩ lại "Một công cụ để một dân tộc nào đó tư duy, là chữ viết. Việc không hình thành cho được một thứ chữ viết riêng mang lại cho chúng ta rất nhiều hạn chế. Chính nó khuyếch đại thêm cái khía cạnh nông nổi tự phát mà chúng ta nói từ đầu".

Nếu vậy ông hỏi nước Mỹ họ có hình thành chữ viết riêng cho họ không? Nhà văn có nuôi ảo tưởng không? Nếu không thì tại sao không có những tác phẩm hiện thực. Hoặc khi có những tác phẩm thực tế quá thì lại bị kêu. Việc xã hội phản ứng với sự kiện trên chứng tỏ: Chúng ta có thể thoáng hơn về chuyện tình dục, nhưng nếu đó là chuyện riêng chỉ hai người biết. Còn việc qua tay nhiều người thì không được.

Ho ten: Chau Do
Dia chi: Ha Noi
Email: chaueconet@yahoo.com

Tôi thấy phân tích và lập luận của anh Nhàn có nhiều ý độc đáo, gợi mở, rất đáng được trao đổi sâu hơn. Đúng là dân tộc ta hết sức vĩ đại, vượt qua mọi kẻ thù xâm lăng để tồn tại, phát triển. Song, dường như chúng ta cũng có rất nhiều khiếm khuyết trong tính cách dân tộc, hệ quả của quá trình lịch sử đó. Tôi mong VietNamNet và báo chí trong nước mở diễn đàn về vấn đề này. Chúng ta cần phải nhìn lại mình kỹ càng hơn. Có thể cho tôi địa chỉ email của anh Nhàn được không? Xin cảm ơn. Châu.

Ho ten:
Dia chi:

Đọc bài của chú cháu xin có một số ý kiến sau đây.

1. Dư luận họ có quan tâm tới đời sống Thùy Linh hay không, cháu nghĩ một diễn viên nổi tiếng bị như vậy, thì tò mò là hiển nhiên mà thôi. Ở các nước duy lý của Âu Châu, họ còn săn Scandal của diễn viên khủng khiếp hơn chúng ta. Dư luận vẫn phải âm ĩ vì điều cốt lõi không phải là Thùy Linh, mà là Vàng Anh, một hình tượng giáo dục bị bôi xấu. Vấn đề bây giờ là, làm sao hạn chế tác động của sự đổ vỡ của hình tượng Vàng Anh đối với các em học sinh. Các bậc cha mẹ phải làm thế nào đối với con cái khi chúng hỏi về Vàng Anh, các nhà giáo dục phải làm gì? Và các đài truyền hình làm gì, các học giả sẽ giải thích cho chúng hiểu cái gì đúng, cái gì sai.?

2. “Khối tự phát khổng lồ” của chú chẳng có gì mới, nói tới Việt Nam thì là như vậy thôi. Có điều chú nói “Lối sống thác loạn của một bộ phận giới trẻ không phải bây giờ mới có. Chờ nó được đưa ra sân chơi công cộng, mới nảy sinh "làn sóng" chú ý, mổ xẻ, lên án nó thì muộn quá rồi còn gì” là không hoàn toàn chính xác. Các bạn cháu được một lần tranh luận thêm về chuẩn mực đạo đức, về đạo đức báo chí, và không có gì là quá muộn hết. Nhà trường của chúng ta đang dần đưa giáo dục giới tính vào giảng dạy, Vàng Anh cũng là một chương trình giáo dục, đó là những nổ lực. Và các nhà giáo dục, báo chí, các học giả sẽ hướng dẫn dư luận tiếp theo như thế nào, hay là cứ để lửa rơm như thế.

3. “Lẽ ra với một thái độ kiên trì và bình tĩnh, chúng ta phải mang ra bàn bạc từ lâu, vừa bàn vừa lắng nghe và chờ đợi. Cả buông xuôi lẫn nóng vội ở đây đều vô nghĩa, nếu không muốn nói là có hại”. Cháu đồng ý với chú điều này, nhưng cháu không hiểu mang ra bàn bạc, lắng nghe, chờ đợi thì phải làm như thế nào, và làm được gì. Và điều cuối cùng, chú có hiểu dư luận đang nói gì và muốn gì không?

Ho ten:
Dia chi:

"Phần tôi, tôi cho rằng chỉ nên nói đặc điểm người Việt là tính tự phát rất lớn, thường là những cơn xúc cảm bùng lên, song không trải qua những suy ngẫm nên sẽ qua đi nhanh".

Ông cũng là một kẻ tự phát. Ông lấy hiện tượng để kết luận. Nhưng từ kết luận của ông đưa ra, chỉ giải thích được 1 hiện tượng này mà thôi.

Vì nếu tự phát thì người Việt sẽ không còn tồn tại đến nay. Lịch sử còn đó, ông có dẫn chứng được không?

Còn không suy ngẫm, ít nghiên cứu - Đó phải chăng là một nhược điểm của dân tộc. Thực ra đây là một khiếm khuyết của sự phát triển mà những người lớn phải chịu trách nhiệm chính.

Ho ten: Le The Tiem
Dia chi: HN

Email: muadongbaodaytro@yahoo.com.vn

Hội nhập giúp chúng ta nhìn rõ hơn

Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn đã phần nào chỉ ra cho chúng ta thấy đặc tính thật sự của dân tộc Việt là như thế nào. Đây là những lời nhận xét hết sức thành thực và mang giá trị thực tiễn rất lớn đối với xã hội chúng ta trong thời đại toàn cầu hóa diễn ra hết sức nhanh chóng.

Bấy lâu nay chúng ta hay tự ngợi khen bản thân mình, khi người nước ngoài có chút khen ngợi xã giao với chúng ta là lập tức trích dẫn sôi nổi để đưa lên các phương tiện truyền thông, còn đối mặt với sự chỉ trích hay phê phán là lập tức chúng ta không quan tâm tới. Liệu cách hành xử như vậy có làm cho chúng ta tiến bộ lên không, hay lại nuôi dưỡng tâm lý thỏa mãn không chịu phấn đấu.

Bởi vậy, nhìn thẳng vào sự thật để tự biết mình là ai, ở vị trí nào trên thế giới là điều quan trọng, nếu thật sự biết mình, biết người, biết điểm mạnh để phát huy, biết điểm yếu để khắc phục thì mới là cách hay để chúng ta tiến bộ.

Ho ten: Nguyễn Văn Tư
Dia chi: 230/2 Cà Mau

Dân tộc Việt có ảo tưởng và là một khối tự phát khổng lồ?

Tôi không hoàn toàn đồng ý đối với nhận định của Ông Vương Trí Nhàn. Tôi cũng chỉ nêu một vài vấn đề mà Ông Vương cho là “đơn giản” nhất. Ví dụ về Đạo Phật ở Việt Nam.

Việc Ông Vương cho rằng "Với đạo Phật, chúng ta hiểu biết lơ mơ. Về tất cả các lý thuyết, hầu như không nghiên cứu gì cả, chỉ toàn là truyền miệng với nhau, trong tu thì chỉ "thiền", "ngộ", tức là ngồi để tự nhiên nghĩ ra cái gì đấy. Tôi nghĩ lối sống này làm nghèo chúng ta đi, từ sự trống vắng, kết quả thu được cũng chẳng gì hơn cũng là trống vắng" chỉ đơn giản là cách nghĩ và khả năng nghĩ của riêng của ông Nhàn.

Trên thực tế hoàn toàn khác như vậy. Phật Giáo đã có một quá trình du nhập và phát triển trong mối tương quan tương đồng với văn hoá Việt, tạo nên một nội dung mới với đậm đà bản sắc Việt. Ngay cả Thiền trong Phật Giáo Việt Nam cũng vậy. Vì thế, Tuệ Trung Thượng Sĩ là một ví dụ. Truyền thống Việt còn thể hiện đậm nét ngay trong những tông giáo khác, tạo nét đặc thù như Thiên chúa giáo, Hồi giáo ở Việt Nam.

Ví dụ thứ hai là việc Ông Vương cho rằng "Dân tộc Việt là một khối tự phát khổng lồ" và "nuôi ảo tưởng". Chúng tôi thầm nghĩ liệu Ông Vương đã dụng tâm nghiên cứu kỹ lưỡng chưa khi phát biểu nhận định này? "Tự phát" và "ảo tưởng" thì làm sao chúng ta có thể chiến thắng các cỗ máy chiến tranh khổng lồ, có kỹ luật chặt chẽ, không phải một lần mà nhiều lần, từ thời Trần chiến thắng quân Nguyên cho đến thời đại Hồ Chí Minh chiến thắng ba đế quốc to là Nhật, Pháp, Mỹ?

Tự phát" và "ảo tưởng" thì làm sao chúng ta có thể chiến thắng được sức mạnh của thiên nhiên với không biết bao nhiêu thiên tai, bão lũ,..để bảo tồn và phát triển dân tộc, đất nước. Vài lời thô mộc của một kẻ thường, xin được góp ý để trước là tôn vinh các giá trị truyền thống ngàn năm văn hiến, sau là xoá dần những hủ lậu của ngày xưa. Kính mong mọi người cùng góp ý.

20/10/2007VietNamNet

Vương Trí Nhàn - "mèo hoang" giữa làng văn

Nhà phê bình Vương Trí Nhàn.
Tên là "Trí Nhàn" nhưng ông lại chọn một cái nghề chẳng nhàn trí: phê bình văn học. Ông có văn phong và cách đặt vấn đề thẳng thắn, công tâm và mới mẻ. Ông vừa cho ra mắt tập chân dung văn học "Cây bút - đời người". Dưới đây là tâm sự của ông.

- Điều gì khiến ông viết cuốn chân dung văn học này?

- May mắn trong nghề làm phê bình của tôi là luôn được sống và làm việc gần các nhà văn, nhà thơ, đủ để bị thôi thúc bởi ý nghĩ: bên cạnh các bài thơ, cuốn truyện thì các nhà văn còn thường xuyên sáng tác ra một tác phẩm độc đáo khác, đấy chính là tính cách của họ. Người đời đôi khi thành kiến, đám người viết văn chẳng qua chỉ là một bọn dông dài. Trong khi, một số đồng nghiệp của tôi (nhất là các nhà giáo) lại có xu hướng lý tưởng hoá những người viết, xem cây viết nào cũng tâm huyết đầy mình. Phần tôi, tôi nghĩ, ngoài đời có bao nhiêu kiểu người thì trong văn chương cũng có bấy nhiêu kiểu người cầm bút, có thánh thần lẫn ma quỷ. Và trừ một số tài năng sáng chói, thì phần lớn người cầm bút cũng có cả những chỗ tầm thường lẫn chỗ cao quý. Rồi điều quan trọng hơn, mỗi con người có một tư cách, một số phận. Không phải chỉ những tài năng lớn mới có một cuộc đời thú vị, những nhà văn tạm gọi là bình thường cũng có cách phấn đấu riêng, những bi kịch riêng. Những cuộc làm người của họ trong văn chương cũng rất đáng ghi chép lại...

- Ông tự đánh giá về tác phẩm của mình như thế nào?

- Sách của tôi có lẽ không phải là thứ sách phê bình để dùng trong nhà trường, không thể là một thứ văn mẫu để học sinh có thể dùng vào thi đại học. Nó như là thứ thuốc cần để xa tầm tay trẻ em. Bạn đọc lý tưởng của tôi là những người không bằng lòng với cuộc sống, muốn cắt nghĩa một phần cuộc sống thông qua việc tìm hiểu thế giới văn nghệ sĩ. Trong đó, có thể có cả thuốc bổ lẫn thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, tôi không nghĩ là đã có một gáo nước lạnh bị giội lên bất kỳ ai ở đây. Tôi đã chân thực với những điều mình thấy, nhưng không vì thế mà dám nghĩ rằng, tôi chắc chắn đúng và chỉ có mỗi mình đúng. Có một câu của Ehrenburg mà tôi thấy tâm đắc: "Trí nhớ người ta giống như ánh đèn pha của một chiếc xe đang đi trong đêm, khi thì nó cho thấy hình ảnh một gốc cây, khi thì một trạm gác, khi thì lại là một con người".

- Ông nghĩ gì khi có ý kiến cho rằng ông là một người không thật sự cởi mở và quảng giao?

- Tôi đã và có thể vẫn đang còn là người sống hơi đơn độc như một thứ chầu rìa, một thứ mèo hoang giữa làng văn... Để yêu nhau, theo tôi, đôi khi nên đứng tách ra một chút để tưởng tượng và suy ngẫm về nhau.
(Theo Lao Động)

VỤ VNN

Tri thức hiện đại: Không được tạo “dịch nói xấu người Việt”
Thứ sáu, 2/11/2007, 07:00 GMT+7

Người ta thường nói, đoán cái xấu thì dễ, đoán cái tốt mới khó. Do điều kiện lịch sử, đời sống hiện đại của chúng ta đã sinh ra một lớp người lấy chuyện đoán “cái xấu” ra để làm lớp áo tri thức của mình. Thậm chí có những người còn đi xa hơn bằng cách “làm yếu ớt đi, làm nhạt nhòa đi” chính nguồn cội của mình để mưu danh với thiên hạ.

Mấy năm gần đây, trên báo chí xuất hiện mục bàn về “Thói hư, tật xấu của người Việt”, do ông Vương Trí Nhàn thực hiện. Để cho bạn đọc hiểu rõ hơn thực chất của chuyên mục này, phóng viên VieTimes đã trò chuyện cùng với ông Vương Trí Nhàn. Khi phóng viên liên lạc, ông Vương Trí Nhàn rất hồ hởi về những câu hỏi sẽ “phản biện chính xác” những gì ông đã nói. Nhưng tiếc thay, khi cuộc phỏng vấn diễn ra giữa chừng, chính xác là 24 phút, ông Vương Trí Nhàn đã tự ý bỏ về với một câu hỏi rất nghiêm túc và không kém phần nghiêm trọng về văn hóa dân tộc Việt…

Phóng viên (PV) : Mục “Thói hư tật xấu” ông đã làm trong thời gian bao lâu?

Ông Vương Trí Nhàn (VTN): Tôi làm được vài năm theo hai giai đoạn. Đầu tiên tôi sưu tầm của người khác vì nếu tôi viết sẽ không ai đăng. Nên tôi lấy ngay những người tiền bối như Phan Bội Châu, Phan Chu Chinh, Huỳnh Thúc Kháng... thì người đọc mới chịu. Ông Vương Trí Nhàn viết thì không ai chịu.

PV: Xuất phát từ ý tưởng nào mà ông làm chuyên mục này?

VTN: Trong nghề viết văn tôi hay nhìn ra khuyết điểm của văn chương. Trần Đăng Khoa nói phải “tâm địa xấu xa” mới nhận xét được thói hư tật xấu của người khác như thế. Tôi nói về thói hư tật xấu của người khác để giúp người ta tiến lên.

Sau đó tôi thấy mình phải viết về tật hư thói xấu của dân tộc nói chung. Tôi chọn việc trích dẫn của người khác. Mục của tôi là thói hư tật xấu người Việt dưới con mắt trí thức Việt Nam đầu thế kỷ 20.

PV: Ông thường trích dẫn của ai?

VTN: Nhiều lắm. Ví dụ cụ Phan Bội Châu không chỉ có yêu nước mà đã rất sớm nhận ra thói hư tật xấu của người Việt. Khi sang Nhật, cụ nhờ phu xe đưa đến đâu họ cũng đưa đi, hỏi địa chỉ dẫn tận nơi mà không lấy tiền. Nhưng ở Việt Nam thì không tìm ra một ông phu xe như vậy. Có khi còn ăn cắp, lấy thêm của mình.

PV: Ông có nghĩ đó chỉ là ảnh hưởng nhất thời của xã hội lúc đó, còn tính cách nền tảng của người Việt thì khác?

VTN: Không, tôi thấy việc này lặp lại nhiều lắm. Số lượng người viết về thói hư tật xấu mà chúng ta vẫn mắc phải: giả dối, sống vô trách nhiệm, vụ lợi, chỉ quan tâm đến lợi ích của mình

PV: Trong nhân loại nói chung, dân tộc nào mà chẳng có những thói hư tật xấu ấy?

VTN: Dân tộc mình nhiều lắm chứ! Khi nói đến tham nhũng, vợ tôi vẫn bảo: ”Ôi giời, nước nào chả có tham nhũng”, nhưng mình có ti tỉ cái tham nhũng.

PV: Căn cứ vào đâu ông nói Việt Nam nhiều tham nhũng hơn các nước khác?

VTN: Thì cứ giở báo chí ra là thấy nhan nhản tham nhũng. Các tòa án xử không xuể. Ông Lê Đăng Doanh từng nhận xét chỉ 5% lộ ra bề mặt, còn 95% vẫn trong bóng tối. Việt Nam xếp loại tham nhũng rất cao, đứng đầu thế giới.

PV: Đó là những kẻ đứng ngoài Việt Nam để xếp hạng. Để đánh giá một đất nước, một xã hội thì phải thấu hiểu, phải trải qua chính những vấn nạn mà xã hội ấy gặp phải. Vậy nên không thể nói những bảng đánh giá đó là chính xác, coi như một chân lý để khẳng định?

VTN: Tôi không đồng ý với bạn điều đó. Chúng ta hay nói chỉ ta mới đánh giá được ta. Nhưng chúng ta rất sai. Người nước ngoài thừa sức đánh giá chúng ta. “Chỉ trong chăn mới biết chăn có rận” là sai!

PV: Những người nước ngoài sống trong một thể chế chính trị khác, đời sống văn hóa khác. Tất cả mọi thứ đều khác Việt Nam. Một mặt nào đó, người ta đứng ở thế giới khác thì không thể đánh giá khách quan về một thế giới khác. Ví như một con cá chỉ bơi trong nước thì làm sao biết loài chim bay trên trời như thế nào?

VTN: Bạn đang cường điệu hóa sự khác nhau giữa các dân tộc. Các dân tộc có những giá trị nhân bản nói chung. Ăn cắp thì không thể làm hàng tốt được. Tôi thấy trong bảng thống kê thì Việt Nam xếp hạng hàng đầu. Và tôi tin đó là đúng, còn bạn không tin thì tùy bạn.

PV: Trong tất cả những người mà ông đã lấy tác phẩm của họ để trích dẫn về thói hư tật xấu, ông có cảm thấy có người nào không xứng đáng là một nhà trí thức không?

VTN: Điều quan trọng không phải là đánh giá người ta ở con người mà đánh giá chất lượng lời người ta. Khổng Tử nói: Không vì người mà bỏ lời. Có thể trong đời sống có vấn đề nhưng người ta nói đúng.

PV: Nhưng có một giá trị chung là "Người thơ phong vận như thơ ấy”. Lòng người như thế nào thì sẽ tràn ra ngoài miệng như thế đó.

VTN: Không, đó chỉ là một ý thôi

PV: Ví dụ như lời yêu thì ai cũng nói được nhưng ai nói với ta thì mới là quan trọng chứ!

VTN: Đó là một nhận xét. Ta có lối là ông A nói thiêng còn ông B nói không thiêng. Một người ăn cắp chỉ anh kia là ăn cắp thì anh ta vẫn nói đúng dù anh ta là thằng ăn cắp.

PV: Tôi muốn nói rằng những nguồn trích dẫn chỉ đáng tin khi tác giả của chúng đáng tin thôi.

VTN: Chả ai là không xứng đáng với lời của mình. Lý luận của bạn cũng là sai nốt.

PV: Ông vừa nói có những người không tốt nhưng lời nói của họ tốt đúng không. Nhưng “Y phục" phải "xứng kỳ đức”. Chúng ta ở một vị trí xã hội, tầm văn hóa như thế nào thì mới có quyền phát ngôn ở vị trí xã hội như thế, tầm văn hóa như thế.

VTN: Sự đánh giá một người không có chữ “chết”. Bảo người đó là xấu không có nghĩa tất cả con người họ xấu. Họ vẫn có phần tốt của họ. Có những người rất tốt nhưng vẫn nói ra những phần xấu.

PV: Những trích dẫn của ông hay lấy nguồn từ Nam Phong, Tiểu thuyết thứ Bảy… Ông có tin những tờ báo đó không?

VTN: Sao lại không tin được?

PV: Thời “Nam Phong”, “Tiểu thuyết thứ Bảy”… cũng chỉ là thời kỳ sơ khai của tiếng Việt chứ không phải là cái gì tinh túy, sâu sắc, uyên thâm cả. Nó được ca ngợi vì việc dùng chữ Quốc ngữ bấy giờ là biểu hiện cho tinh thần độc lập của người Việt đối với văn hóa xâm lăng của thực dân Pháp. Ông có nghĩ thế không?

VTN: Đấy là bạn nghĩ, tôi không nghĩ thế. Ông Vũ Ngọc Phan nói với tôi Nam Phong có đóng góp rất lớn cho tiếng Việt.

PV: Thời “Nam Phong”, “Thơ Mới”… sử dụng tiếng Việt chính là thể hiện lòng yêu nước. Xét vào điều kiện lịch sử thời đó thì nó phù hợp. Nhưng nó không chứa toàn thể chân lý của dân tộc trong đó.

VTN: Trong bất cứ chân lý của lịch sử nào cũng chứa chân lý vĩnh viễn.

PV: Sẽ có nhiều người ngạc nhiên vì sao ông lại coi những trích dẫn đó là mẫu mực?

VTN: Tôi không ngạc nhiên. Vì thế, với bạn có thể Nam Phong là không có giá trị nhưng tôi, với tư cách là một nhà nghiên cứu văn học, thì Nam Phong có đóng góp với lịch sử văn học nước nhà.

PV: Nếu như một dân tộc có quá nhiều tật xấu thì nó đã bị đồng hóa, tan biến từ rất lâu chứ không thể có một dân tộc Việt như ngày hôm nay... 

VTN: Có rất nhiều cách tồn tại. Có tồn tại lay lắt, khổ sở, phá hoại. Có cách tồn tại cao đẹp.

PV: Theo ông, thế nào là cách tồn tại cao đẹp?

VTN: Ví dụ làm ra nhiều sản phẩm, có nhiều phát minh sáng kiến, con người sống tử tế, yêu thương, giúp đỡ, không vụ lợi… Đó là cách sống tốt đẹp.

PV: Ông không nhìn thấy những điều tốt đẹp đó trong cuộc sống hôm nay?

VTN: Không, quá ít và những cái dở ngày càng tăng lên.

PV: Phải chăng ông đọc nhiều cuốn sách cổ quá mà quên tìm hiểu những hình tượng tốt tương đối nhiều trong cuộc sống hôm nay?

VTN: Những hình tượng ấy không đáng tin tưởng.

PV: Tôi có thể kể cho ông một hình tượng rất đơn giản: Một phụ nữ ở Quảng Ninh 60 tuổi, về hưu, sống một mình. Bà lần lượt nhận những đứa trẻ bị nhiễm HIV về nuôi. Bé này mất đi lại nhận bé khác. Theo thói bình thường thì lẽ ra bà phải nuôi một đứa trẻ lành lặn để làm nơi nương tựa khi tuổi già. Đồng lương phải tiết kiệm để dùng khi ốm đau nhưng bà đã sẵn sàng dùng đồng tiền đó nuôi những đứa trẻ mà biết chắc chắn 1, 2 năm sau chúng sẽ mất. Vậy ông nhận xét tính cách người Việt như thế nào trong hình tượng này?

VTN: Những trường hợp này ngày càng ít đi so với các thói xấu đầy rẫy trong xã hội.

PV: Đời sống thông tin hiện đại có xu hướng cường điệu hóa mặt xấu nhiều hơn những mặt tốt. Đó là một vấn nạn khi mà báo chí chạy theo thị trường một cách quá đà mà quên lý tưởng của mình. Có thể ông đã tiếp cận thông tin tiêu cực của báo chí nhiều quá phải không?

VTN: Tôi đọc báo thì thấy là hôm nay bắt người này, người kia... rất nhiều chuyện. Tôi cho đấy là bức tranh của thực tế. Còn nếu bạn coi đó là do báo chí cường điệu thì tùy bạn. Tôi không bắt bạn phải theo tôi và tôi cũng không việc gì phải theo bạn

PV: Ngoài những cái xấu của người Việt ông đã viết, ông thấy người Việt có những điều tốt gì?

VTN: Nhiều lắm chứ. Ví dụ lòng khát khao sống, làm sao để khá hơn, qua những lúc khốn khó trở thành người tốt giúp đỡ lẫn nhau…

PV: Tại sao ông không làm thêm “thói hay tính tốt” của người Việt?

VTN: Những điều này người ta đã làm rất nhiều? Cả giới báo chí đã làm rồi. Có người nào làm như tôi đâu, chỉ một mình tôi làm (trích dẫn những lời nói về thói hư tật xấu của người Việt).

PV: Những trích dẫn về thói hư tật xấu của người Việt được lấy rải rác trong nhiều bài của Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, hay nhiều tác giả khác... Lẽ thường, một câu bao giờ cũng phải phụ thuộc vào cái tổng thể của toàn bài. Bây giờ cắt một câu ra đứng độc lập, liệu làm như vậy ý nghĩa của văn bản có bị biến đổi ít nhiều?

VTN: Tôi hiểu chính xác và tôi cho rằng đó chính là ý của cụ Phan.

PV: Tại sao ông lại khẳng định như vậy?

VTN: Rõ ràng trong bài các cụ nói rành rành như thế.

PV: Nói đơn giản như thế này: Nếu chúng ta chỉ đứng ở ngoài nhìn vào cửa kính thấy người cha đánh một đứa con thì chúng ta sẽ nghĩ người cha sao độc ác đến vậy. Nhưng nếu theo dõi câu chuyện từ đầu, có thể đứa con rất hỗn láo và người cha đang buộc phải đánh con mình với nỗi đau đớn hiện lên trên nét mặt. Vậy ông nghĩ thế nào khi tách một câu khỏi toàn cảnh văn bản như vậy?

VTN: Tôi chỉ tách một câu của một người còn tôi không đánh giá toàn bộ người đó. Còn nếu ai hỏi tôi là dân tộc Việt Nam còn tính tốt không tôi trả lời còn cái tốt…

PV: Ý chúng tôi muốn hỏi là tách một câu ra khỏi văn bản thì có làm thay đổi nghĩa của nó đi không?

VTN: Không thể không tách. Còn ai muốn đọc toàn bộ văn bản thì xin mời. Không thay đổi gì hết. Đó vẫn là Phan Bội Châu. Tôi vẫn khẳng định thế còn bạn khẳng định khác thì tùy bạn.

PV: Nhiều nhà phê bình Việt Nam đã mắc lỗi khi cắt, xén, lắp ghép các câu, các ý và làm thay đổi văn bản gốc quá nhiều. Việc trích dẫn riêng lẻ như vậy chắc chắn sẽ làm sai lệch ý nghĩa của văn bản.

VTN: Không phải các nhà phê bình có lỗi mà tôi có lỗi. Bạn không thể nói như thế được. Tôi không có lỗi gì trong chuyện này.

PV: Ông có thấy bao giờ “rùng mình” khi làm công việc trích dẫn nhiều thói hư tật xấu của người Việt chưa?

VTN: Càng đọc tôi càng cảm thấy hóa ra những điều mình cảm thấy thì người xưa đã nói rồi. Và trong tất cả những tài liệu cũ có bao nhiêu điều mình chưa biết. Và tôi mong rằng nhiều bạn đọc sẽ biết để sống tốt hơn.

PV: Trong những thói hư tật xấu chung của người Việt mà ông đã trích dẫn, ông cảm thấy bản thân mình có bao nhiêu phần trăm thói hư tật xấu trong đó?

VTN: Tôi có nhưng tôi không trả lời câu hỏi này. Tôi không nói với bạn và bạn không có quyền hỏi tôi như vậy.

PV: Đây là một cuộc phỏng vấn. Và với tư cách là một người con của dân tộc Việt, ông cảm thấy mình có bao nhiêu tính xấu trong đó?

VTN: Tôi có quyền từ chối!

PV: Vậy ông có cho con cái mình đọc những thói hư tật xấu đó để chúng tránh?

VTN: Có chứ. Nhiều người nói với tôi là anh làm sách đi để con cái họ cũng đọc được.

PV: Vậy con cái ông có tránh được không?

VTN: Con cái tránh được hay không lại là chuyện khác. Bệnh không thể chữa ngay lập tức được mà phải có thuốc đúng và có thời gian. Vì bệnh đó là thâm căn cố đế.

PV: Vậy phương thuốc đúng để chữa bệnh thói hư tật xấu của người Việt là gì, thưa ông?

VTN: Trước tiên phải tự nhận thức được mình. Tôi chỉ nêu lên được người xưa đã nói như thế. Còn chúng ta phải nghĩ xem mình có đúng như thế hay không. Nếu xấu thì sửa. Điều này phụ thuộc vào nhận thức của người “uống thuốc”.

PV: Vậy điều gì quan trọng nhất cần làm ngay trong cuộc sống này để người Việt sống tốt hơn?

VTN: Cái lớn nhất là chúng ta phải tự nhận thức chúng ta là người như thế nào. Sau đó chúng ta mới bàn đến chuyện khác. Nhận thức quan trọng nhất vì nhận thức đúng thì mới hành động đúng.

PV: Cụ thể là nhận thức cái gì, thưa ông?

VTN: Nhận thức mình là người thế nào? Mình đang làm gì? Trong thế giới này mình là gì?

PV: Chẳng nhẽ dân tộc Việt đã có hàng nghìn năm lịch sử lại không thể nhận thức được mình?

VTN: Tôi thấy dân dộc Việt chưa nhận thức được mình.

PV: Nếu không nhận thức được mình thì chúng ta sẽ không có những triều đại rực rỡ như Lý, Trần, Lê, sẽ không có những anh hùng hào kiệt, các vị anh quân của các triều đại. Nếu không nhận thức được thì sẽ không có các tác phẩm nghệ thuật kinh điển. Nếu không nhận thức được chúng ta sẽ không có cuộc sống ngày hôm nay. Nếu không nhận thức được thì dân tộc Việt không thể có một nền văn hóa như vậy. Chúng ta cần đưa ra một trường hợp cụ thể. Theo ông, Nguyễn Du có nhận thức được mình không khi viết ra một tác phẩm như Truyện Kiều?

VTN: Tùy bạn, bạn cứ nói những điều này trên mặt báo. Một người như Nguyễn Du nhận thức được không có nghĩa là cả dân tộc nhận thức được.

PV: Ông nói sao? Một thiên tài như Nguyễn Du cũng không biểu hiện cho nhận thức của dân tộc sao?

VTN: Không có nghĩa là như thế. Tôi sẽ không gặp lại bạn nữa. Tôi đi về đây. Tôi không thích kiểu nói chuyện này.

Nhóm phóng viên (VieTimes) thực hiện
..............................................................................................................................................................................
Vương Trí Nhàn
Hội nhà văn VN
HÀ Nội ngày 3-11-07

K/g ông Nguyễn Anh Tuấn
Tổng biên tập báo điện tử VietnamNet

Trích yếu :
Về việc đăng bài phỏng vấn người viết thư
trên VNN, chuyên trang Vietimes ngày 2-11-07
Thưa ông
Tôi là Vương Trí Nhàn, nhà phê bình văn học, hội viên Hội nhà văn VN.
Xin phép được trình bày với ông một việc như sau :
Gần đây tôi có nghiên cứu sâu về các vấn đề văn hóa. Một trong những đề tài tôi theo đuổi là tiếp tục công việc của các nhà nghiên cứu đi trước như Trần Quốc Vượng, Cao Xuân Hạo, tìm hiểu về thói hư tật xấu người Việt.
Trên VietnamNet chuyên trang Netlife tháng 9-07 và chuyên đề giáo dục đầu tháng 10-07, đã có hai bài phỏng vấn tôi chung quanh vấn đề này, với sự đồng tình và chia sẻ của các phóng viên, biên tập viên. Tôi rất biết ơn VNN trong việc này .

Tới sáng 1-11 , có hai phóng viên Vietimes đến gặp tôi và nói muốn tiếp tục trao đổi về công trình nghiên cứu tôi đang theo đuổi.
Trước khi gặp nhau, nữ biên tập viên cũng nói rõ là sẽ phản bác tôi. Tôi cũng thấy là một dịp thú vị nên nhận lời.
Nhưng trong quá trình trao đổi, nam phóng viên ( mà tôi không biết tên ) đưa ra những câu hỏi đầy khiêu khích. Trong hoàn cảnh của cuộc đối thoại, tôi đã nói những điều mà trong đầu óc tôi mới hình thành và chưa phải là suy nghĩ kỹ.
Được độ 20 phút thì tôi thấy người đối thoại với mình quá thiếu thiện chí, giữa anh với tôi không có tiếng nói chung nên tôi đã tự ý dừng lại cuộc đối thoại.
Theo tôi hiểu một khi cuộc đối thoại đã bị đơn phương dừng lại, tức là nó không có giá trị và người phỏng vấn không có quyền đưa nó ra trước công luận.
Thế nhưng tới trưa 2-11 , bài phỏng vấn đã được tung lên trên chuyên trang Vietimes, sau đó gợi lên rất nhiều phản cảm trong người đọc. Phản cảm với tôi , vì những lời tôi buột miệng nói đó . Và phản cảm với cách làm của phóng viên Vietimes.

Thưa ông Tổng biên tập
Là một nhà báo, chắc ông hiểu trước một vấn đề gì đó, giữa những gì một người buột miệng nói ra và những ý kiến chính thức của người đó trước công luận, bao giờ cũng có sự phân biệt.
Quy chế về phỏng vấn trên báo chí đã có điều khoản nói rõ người được phỏng vấn phải xem lại những điều đã nói trong đối thoại, và nếu người đó không đồng ý thì không ai có quyền công bố trên mặt báo.
Bởi vậy cho phép tôi trân trọng đề nghị ông :
1/ Có thông báo nói rõ là những lời tôi nói trong khi chuyện trò chưa được tôi xem lại và do đó tôi không chịu trách nhiệm về chúng. Mọi sự phê phán tôi dựa trên những gì được ghi lại đó là không có giá trị.
2/ Hủy bài viết để những lời tôi nói lúc đang rối trí không trở thành cái cớ cho những người khác lợi dụng.

Thưa ông
Trở lên là những đề đạt chính thức của tôi với Tổng biên tập một tờ báo chịu trách nhiệm cuối cùng về tất cả những gì đưa trên báo. Chiếu theo tinh thần luật báo chí của Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam( tôi đang có trong tay Quy chế phỏng vấn trên báo chí ghi ngày 1/7/2006 ), tôi nghĩ những yêu cầu của tôi là chính đáng và tôi có quyền theo đuổi những yêu cầu này tới cùng ; nếu những yêu cầu trên không được thực hiện, tôi đã nghĩ tới một vụ kiện lên các cơ quan có thẩm quyền.

Bây giờ cho phép tôi nói chuyện với ông như một người làm báo ở VN trong giai đoạn cực kỳ khó khăn này.
Xưa nay tôi vẫn kính trọng những cố gắng của VietnamNet trong việc thúc đẩy sự nghiệp thông tin trong nước. Tôi nhớ hồi còn sống nhà báo lớn Phạm Xuân Ẩn cũng rất có cảm tình với VNN và điều đó làm cho chúng tôi thêm yêu và tin tưởng VNN hơn.
Tất cả những thành tựu đó không thể tách rời những nỗ lực của chính ông với tư cách Tổng biên tập.
Tôi tin rằng là người làm báo có kinh nghiệm, ông rất thông cảm với những rắc rối phiền phức trong công việc khó khăn mà những người viết hôm nay phải chấp nhận.
Tôi tin rằng những đề đạt của tôi trong thư này sẽ được ông thông cảm và giúp cho.
Tự trong thâm tâm, ngay lúc này đây, tôi đã muốn bày tỏ lới biết ơn chân thành với ông.

Kính chúc ông sức khỏe và đạt nhiều thành tự trong công việc.
Kính
Vương Trí Nhàn
Địa chỉ : vuongtrinhan@vnn.vn

.............................................................................................................................................................................

Mấy lời trần tình
Vừa qua, một nam phóng viên Vietimes đã đến phỏng vấn tôi mà không xưng danh, trong buổi trò chuyện toàn giọng khiêu khích. Tôi đã dừng cuộc phỏng vấn lại giữa chừng. Vây mà sau đó, những câu trả lời của tôi lại đã được đưa lên mạng VietnamNet với những lời bình luận đầy ác ý.
Sau thư phản đối của tôi , cuối cùng ngày 4-11 , ông Tổng Biên tập VNN đã ngỏ lời xin lỗi tôi về cách làm việc của phóng viên .
Qua VNN , một lần nữa tôi muốn trần tình trước dư luận và xin không phải chịu trách nhiệm về những gì nói lúc đang bối rối đó.
Còn về công việc tôi đã làm – những ý kiến trò chuyện với mọi người, các bài sưu tầm bài viết đã in ở đây đó --, xin được nói rõ mấy điều
1/ Tôi cho rằng nhất định trước sau không thể không đặt vấn đề tự nhận thức dân tộc .
Trong quá trình tự nhận thức đó, không thể thiếu việc tìm hiểu thói hư tật xấu.
Khoảng 1968-1972 , cùng sống ở gác hai nhà số 4 Lý Nam Đế, tôi được Nguyễn Minh Châu chia sẻ nhiều suy nghĩ khi sáng tác . Tôi còn được ông cho đọc vài đoạn nhật ký nữa . Đây là một trong những đoạn Nguyễn Minh Châu ghi trong sổ tay hồi viết Dấu chân người lính : “Trong cuộc chiến đấu để giành lại đất nước với kẻ thù bên ngoài hai mươi năm nay, ta rèn cho dân tộc ta bao nhiêu đức tính tốt đẹp như lòng dũng cảm, sự xả thân vì sự nghiệp của Tổ quốc. Nhưng bên cạnh đó, hai mươi năm nay không có thì giờ để nhìn ta một cách thật kỹ lưỡng. Phải chăng bên cạnh những đức tính tốt đẹp thì tính cơ hội, nịnh nọt, tham lam, ích kỷ, phản trắc ,vụ lợi còn được ẩn kín và đã có lúc ngấm ngầm phát triển đến mức gần như lộ liễu? Bây giờ ta phải chiến đấu cho quyền sống của cả dân tộc. Sau này, ta phải chiến đấu cho quyền sống của từng con người, làm sao cho con người ngày một tốt đẹp. Chính cuộc chiến đấu ấy mới lâu dài”. Tôi đã trích dẫn đoạn nhật ký này trong một bài viết về Nguyễn Minh Châu mang tên Sự dũng cảm rất điềm đạm .( Bài này đã in trong tập Cánh bướm và đóa hướng dương bản in ở NXB Phụ Nữ 2006 tr 326).
Từ thời điểm đó, tôi đã nung nấu để có dịp là viết về thói hư tật xấu của chúng ta, trong mỗi người chúng ta.
Vì đã có nhiều người nói về những mặt hay mặt tốt của cộng đồng, nên tôi đi sâu hơn kỹ hơn vào phần thói hư tật xấu. Tôi nghĩ rằng trong số hàng ngàn hàng vạn người đã viết về cộng đồng nói chung, có một vài người đi sâu vào chuyên đề “ thói hư tật xấu” là cần thiết. Những giả thiết chúng tôi nêu ra sẽ được các đồng nghiệp khác chia sẻ, đào sâu thêm, hay phản biện, bác bỏ trong các trao đổi thảo luận. Và tất cả các kết quả nghiên cứu – cả mặt tốt lẫn mặt xấu -- , sau khi được kiểm nghiệm nhất trí, sẽ cùng tác động tới dư luận như một thực thể tổng hợp.
2/ Trong các bài viết vừa qua, tôi chỉ trình bày cái phương diện cụ thể mà tôi đã đi sâu tìm hiểu. Còn trong quá trình nghiên cứu, muốn được khoa học, tôi phải nhìn thói hư tật xấu trong toàn bộ tâm lý ứng xử của người mình nói chung. Trong “ phòng thí nghiệm cá nhân “ là sổ tay ghi chép riêng của tôi, tôi đã làm đúng như vậy.
Những phương diện tốt đẹp của người Việt, vẫn là tầng ngầm trong suy nghĩ của tôi. Khi trình bày các thói hư tật xấu, nhiều lần tôi đã nói rõ phần nào một sự thật : nhiều khi ở đây có sự chuyển hóa ; một thói xấu nào đó ban đầu vốn là một phản ứng cần thiết trước thực tế, chỉ vì bị đẩy lên quá đà và không có điều kiện sửa đổi mà nó thành mặt xấu.
3/ Khi viết , nhất là khi nói , có thể có một số chữ một số cách diễn tả , tôi dùng không thích hợp. Có những khi cách nói gây cảm tưởng vơ đũa cả nắm . Ai người có kinh nghiệm hẳn sẽ tha thứ cho tôi: nhiều khi phải say phải bốc phải nói quá lên một chút, thì mới tìm thấy hào hứng đi tiếp .
Lúc này đây, tôi đã nghĩ lại .Tôi đang đề cập tới những vấn đề nhạy cảm nên không được phép tự nhiên dễ dãi như vậy . Tôi tự hứa tới đây sẽ thận trọng hơn trong công việc .
4/ Nhìn toàn bộ, chỉ có thể nói là tôi viết về thói hư tật xấu của cộng đồng. Chụp cho tôi cũng như tất cả những ai chia sẻ suy nghĩ của tôi là nói xấu dân tộc là không đúng. Là con dân đất nước này, sao tôi lại có thể đứng ra làm cái việc bỉ ổi đó ?
5/Tôi không bao giờ tin rằng mình đã đi tới được những kết quả đúng đắn. Tôi sẵn sàng nghe những ý kiến ngược. Chính vì lý do đó mà khi một nữ phóng viên Vietimes gọi điện cho tôi, nói là muốn phản bác tôi, tôi đã nhận lời. Tôi tưởng qua việc trò chuyện với các bạn trẻ, tôi sẽ được dịp kiểm nghiệm lại nhận thức của mình. Ai ngờ…
Tuy nhiên, cho tới lúc này, tôi vẫn tha thiết mong các đồng nghiệp và bạn đọc tiếp tục trao đổi về các giả thiết mà tôi đã nêu. Một mình tôi thì làm được việc gì ? Cần có sự đóng góp của những người có kinh nghiệm sống nhiều hơn, đọc nhiều sách vở hơn, và có tầm nhìn xa rộng hơn.
Trong cuộc trao đổi này, tôi chỉ đề nghị một điều là chúng ta giữ lấy sự lương thiện của người làm khoa học, vừa làm vừa lắng nghe, không quá tự tin, không chụp mũ cho nhau, không mang vào đó những ân oán cá nhân.
Trong cuộc đời làm nghiên cứu của tôi ( viết văn nói chung cũng một cách nghiên cứu đời sống ), nhất định là có nhiều lầm lỗi. Nhưng riêng trong việc tìm hiểu thói hư tật xấu, tôi tự thấy mình chỉ có thiện chí. Cái tâm của tôi đã giúp tôi có thêm nghị lực mầy mò tìm kiếm trong một khu vực mới mẻ. Tôi mong những bạn bè và đồng nghiệp cũ, muốn “chiếu cố “ tới cả con người tôi nói chung, để cho một dịp khác.
Trước mắt chúng ta cần tập trung suy nghĩ về những vấn đề thiết thân tới sự nghiệp chung. Những gì mà các thế hệ trước chưa kịp làm , những người đang sống hôm nay phải bảo nhau làm bằng được .

................................................................................................................................................................................

Thư bạn đọc
Vương Trí Nhàn Cám ơn và đề nghị

Do sơ xuất và thiếu nhạy cảm, vừa qua trong công việc nghiên cứu, tôi có không may bị nạn. Trong những ngày khó khăn này, tôi đã được bạn bè đồng nghiệp gần xa chia sẻ cảm thông rất nhiều, kể cả trên các thư từ trực tiếp gửi tới tôi, cũng như qua các blog và các bài viết trên mạng. Trong lúc chưa kịp cảm ơn riêng từng người, tôi muốn qua đây gửi lời cám ơn chung tới các bạn.
Tôi nghĩ rằng rút kinh nghiệm từ trường hợp của tôi, những đồng nghiệp đang dũng cảm suy nghĩ về các vấn đề của xã hội VN hôm nay có thể yên tâm. Dư luận hiện đã đủ mạnh để phân biệt phải trái, và tinh thần hiệp sĩ “ kiến nghĩa bất vi vô dũng dã!” vẫn còn trên cuộc đời này, chứ không phải chỉ có những kẻ dửng dưng và “đục nước béo cò ”, ác ý và đố kỵ.
Tôi muốn dành lời cám ơn đặc biệt tới tòa soạn và cá nhân Tổng biên tập Talawas. Tính nhạy bén và khả năng bao quát tình hình của Talawas đã được chứng minh qua các bài vở và thư bạn đọc xuất hiện trong dịp này.
Trong khi chưa hết cay đắng vì bị ăn đòn, những ngày qua có một điều khiến tôi vui mừng là càng ngày càng có nhiều người quan tâm tới đề tài mà mình theo đuổi.
Nhân đây tôi có một đề nghị : Talawas nên có một chuyên mục riêng về “thói hư tật xấu người Việt” hoặc rộng hơn,” tìm hiểu người Việt ” “chúng ta tự nhận diện “ … Ngoài Talawas, những mạng đã mạnh hiện nay cũng dành ra những trang tương tự .Và nếu có những mạng chuyên về Việt Nam học thì càng tốt . Bởi như tinh thần mà tôi đã viết trong Mấy lời trần tình, nhu cầu tự nhận thức của dân tộc đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Những ai từng ấp ủ suy nghĩ bấy nay cần phải vào cuộc. Lảng tránh lúc này là có lỗi.
Từng người có thể sai lầm thất bại, nhưng xu thế tìm hiểu thói hư tật xấu ( theo nghĩa khoa học của từ này ) -- xu thế tự nhận thức -- thì phải như sóng trào ngày càng phát triển mạnh mẽ và có thêm những thành quả mới, có tác động ngay tới đời sống cộng đồng.

,.................................................................................................................................................................................

3) Bài phỏng vấn ông Vương Trí Nhàn (mới tinh, lên ngày 2/11/07) là một minh chứng khá điển hình cho nhận xét bên trên: thiếu đạo đức nghề nghiệp nhưng lại thừa sự láu cá ma mãnh tiểu xảo.

Ngay từ cái tựa và lời dẫn, phóng viên đã ngầm trao vào tay những độc giả nhẹ dạ một hòn đá to để “nhằm thẳng mặt ông Nhàn mà ném”. Đây là cách làm gì vậy, nếu không phải là cách làm của đám “thầy dùi chết chui”, của phường vu oan giá hoạ ?

Ai chuyên bới xấu để làm mầu cho lớp áo trí thức ngoài ông Nhàn? Ai mưu danh lợi bằng cách “làm yếu ớt đi, nhạt nhoà đi” chính cội nguồn của mình ngoài ông Nhàn? Mặc dù lời dẫn vào bài phỏng vấn nói một cách chung chung, phiếm chỉ, là “một lớp người”, nhưng người đọc ngay lập tức thấy lời dẫn này nhắm vào ai.

Nhìn chung, bài phỏng vấn này không còn thuần tuý là một bài phỏng vấn (phóng viên hỏi; người được phỏng vấn trả lời) mà nó giống như tường thuật một vụ, nói cho sang là tranh luận, nói cho chính xác là cãi nhau, mà sự cãi nhau này xẩy ra bởi một kẻ luôn khiêu khích (ở đây là phóng viên). Có những câu hỏi không hề là câu hỏi, bởi trước khi (làm ra vẻ như) hỏi, phóng viên đã cao giọng đưa ra hàng loạt khái niệm, qui định cho chính vấn đề được hỏi (rõ rệt ở phần hỏi đáp về “tự nhận thức”). Hoặc những câu hỏi đầy tính khiêu khích với những định kiến rất võ đoán như “Ông nói sao? Một thiên tài như Nguyễn Du cũng không biểu hiện cho nhận thức của dân tộc sao?”, “Chẳng nhẽ dân tộc Việt đã có hàng nghìn năm lịch sử lại không thể nhận thức được mình?” , “Đây là một cuộc phỏng vấn. Và với tư cách là một người con của dân tộc Việt, ông cảm thấy mình có bao nhiêu tính xấu trong đó?” (câu này đay đi đay lại 2, 3 lần, mặc dù ông Nhàn đã từ chối trả lời) … v.v

Đọc xong bài phỏng vấn, tôi chỉ tiếc cho ông Nhàn, đã không đủ bản lĩnh để đi đến cùng cuộc phỏng vấn bằng cách nhét … “ấy” vào mồm thằng phỏng vấn, theo nghĩa bóng, tức là dùng kiến thức của mình để lập luận, làm cho nó câm họng lại. Hoặc giả, không thể nhét “ấy” bằng nghĩa bóng thì chơi luôn bằng nghĩa đen, nếu không sẵn “ấy” thì ít nhất cũng vả vào mõm nó một phát ra trò rồi muốn ra sao thì ra (Việt Nam chưa có tiền lệ như vậy. Hình như, nước ngoài đã có nhiều)

Nhưng nghĩ lại, thấy phương án 2, tức phương án chơi theo nghĩa đen khả thi hơn, và hiệu quả hơn, bởi chơi theo nghĩa bóng, nó cứng họng, sự việc sáng tỏ, nó đếch đăng, (hoặc đăng mà cắt xén thêm bớt) thế là xong chuyện

Series “Người Việt xấu xí” của ông Nhàn trên TT-VH tôi không đọc, chỉ thỉnh thoảng vô tình bài nào “trôi nổi” trên mạng tôi mới xem qua. Nói chung, tôi không thích lắm. Không thích không phải vì nó đúng hay sai, mà vì cách ông viết hơi khô, hoàn toàn vắng bóng tính hài hước mà một đồng nghiệp của ông bên Trung Quốc (“Người Trung Quốc xấu xí”) có rất nhiều.

Tôi cũng không tin vào cái niềm tin của ông Nhàn, rằng “người ta đọc để biết, để sống tốt hơn”. Chả ai tốt lên hay xấu đi bằng cách đọc báo hay tác phẩm văn học. Nhưng tôi không phản đối và càng không kết tội ông Nhàn hay ai đó viết về “Người Việt xấu xí” là “làm nhạt nhoà nguồn cội”. Mấy chục năm qua, văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa và nền báo chí cách mạng đã sản xuất hàng mớ người tốt việc tốt, nay bì bõm ra biển lớn, hội nhập nhập hội, “tự vấn” một chút nếu không cho là cần thiết thì cũng chẳng đến nỗi chết bố con thằng nào, đừng có nâng quan điểm thành “nhạt nhoà nguồn cội” với chả “dịch nói xấu”.

Kết luận: Xét cho cùng, những hạt sạn trên trang vietnamnet không phải là đặc sản của tờ báo này, mà nó là căn bệnh chung của báo chí Việt Nam. Một nền báo chí công công thái giám, nền báo chí chưa bao giờ đồng hành và tôn trọng sự thật, mà không có cung cách làm việc như vậy mới là nghịch lí. Bởi thế, để tránh bức xúc không cần thiết, tốt nhất, cứ thấy “báo mậu dịch quốc doanh” thì nên xác định thái độ trước.

2007-11-08 03:37:01